1 februari 2012

Nederlandse overheid vóór open data, maar tégen open cultuur data


Het PSI (European Public Sector Information Platform) berichtte gisteren het volgende:

In a document sent to Parliament the Dutch Government responds to the proposals by the European Commission on the PSI Directive and its open government data strategy.

The Dutch government welcomes the proposals, stating that current standard Dutch policy towards PSI re-use actually goes further than the Commission's proposal. Also the EC's steps to lead by example are welcomed.
At the same time the Dutch government announced it is against the extension of the PSI Directive's scope to include cultural heritage data.

In de brief aan de Tweede Kamer lezen we waar in het laatste geval de pijnpunten zitten:

Volgens Nederland hoort cultuur ten principale niet thuis in de richtlijn over hergebruik van overheidsinformatie. De staat wordt door subsidie voor productie, vertoning of beheer geen eigenaar van culturele werken en het daarop rustende auteursrecht. Verder moeten culturele organisaties en makers altijd zeggenschap houden over de exploitatie van hun werken, omdat dit essentieel is voor het verwerven van publiek en van eigen inkomsten. Ook culturele organisaties en makers die subsidie van de overheid ontvangen zijn deels aangewezen op eigen inkomsten uit de markt.

Het gaat hier echter om cultuur in heel brede zin. Volgens de EU-richtlijn hoeven archieven, bibliotheken en musea echter ook geen jongere werken vrij te geven waarop (nog) auteursrecht rust. En verder zouden erfgoedinstellingen meer dan een 'marginaal tarief' mogen rekenen voor hergebruik, wat hen helpt de kosten van digitale collecties te dragen. Maar...

Niettemin heeft het kabinet bezwaren tegen het voorstel. Deze zijn:
  • Afgezien van overheidsinformatie in het Nationaal Archief (die al onder de Archiefwet valt) kwalificeren collecties in archieven, musea en bibliotheken niet als overheidsinformatie.
  • De bedrijfsvoering van erfgoedinstellingen wordt door de EU richtlijn zwaar belast. Bovendien krijgen de erfgoedinstellingen te maken met controle door een nationale toezichthouder en met bezwaar- en beroepsprocedures.
  • Met het voorstel wordt de nationale beleidsvrijheid op het gebied van cultuur beperkt. Het kabinet vreest ook het precedent. Bij een volgende herziening van deze EU richtlijn kan de reikwijdte verder worden uitgebreid naar levende cultuur en/of voor hergebruik van erfgoeddata ook het marginaal tarief gaan gelden.

Met andere woorden: in de meeste gevallen gaat het helemaal niet om overheidsinformatie, de bedrijfsvoering van erfgoedinstellingen zou onnodig zwaar worden belast, de nationale beleidsvrijheid op het gebied van cultuur worden beperkt en wie weet wat er ons allemaal nog te wachten staat als we Europa nu één vinger geven? Wie weet komen ze dan de volgende keer wel om onze hand!

Het eerste punt vind ik daarnaast opvallend, omdat onze overheid blijkbaar denkt, dat ze alleen overheidsinformatie achterlaat in het Nationaal Archief. Dus alle andere archiefdiensten beheren slechts particuliere collecties? En wordt de Archiefwet nu inderdaad gezien als voldoende alternatief voor open data?

Interessant punt is nog hoe Nederland daarnaast stelt, dat er een 'minder ingrijpende route is om hergebruik van erfgoeddata op Europese schaal stimuleren, en wel door samenwerking te zoeken via Europeana:

Europeana koppelt metadata over en naar gedigitaliseerde werken van nationale erfgoedinstellingen. Deze (gekoppelde) Europese database vormt een goede basis voor de ontwikkeling van digitale diensten van derden.

Tja, dat kan ik niet beoordelen, omdat me daarvoor de kennis en informatie ontbreekt.

Sowieso ben ik te weinig ingevoerd op het vlak van open data en regelgeving om precies te begrijpen wat de consequenties van dit alles kunnen zijn. Maar vooralsnog begrijp ik wel dat er niks wordt opgelegd, dus dat het meedoen aan de open data beweging voor Nederlandse erfgoedinstellingen vooral een kwestie blijft van actief zelf voor kiezen.

Sommigen hadden misschien liever gezien dat ook voor archieven (en andere erfgoedinstellingen) open data gewoon zou worden opgelegd. Maar ik ben van mening dat je op langere termijn meer resultaten boekt als erfgoedinstellingen écht worden overtuigd van het nut van open data. Om vervolgens vol enthousiasme (en data) mee te doen.

Update 2 februari
Naar aanleiding van de bewering, als zou alleen het Nationaal Archief overheidsinformatie beheren, heeft de KVAN gisteren meteen een brief richting staatssecretaris Knapen gestuurd. Zie ook Ingmars blog. Mooie, snelle actie! Waarschijnlijk allemaal een misverstand, maar die kun je maar het beste zo snel mogelijk opruimen...

(Via Lex Slaghuis en een retweet van Lotte Belice)

Afbeelding: Move in the Other Direction

4 opmerkingen:

  1. Een archiefinstelling is geen louter erfgoedinstelling is mijn betoog altijd geweest en eindelijk lijkt dat nu eens helder te worden of toch niet.... de regering kan blijkbaar nog niet helemaal helder onderscheid maken want het NA is dus de enige archiefinstelling met overheidsinformatie....

    Uitstekend dat de KVAN direct een reactie heeft verzonden maar of we daarmee bereiken dat ons parlement ook het verschil ziet is een tweede. De brief is immers gericht aan de staatssecretaris (niet eens van cultuur)en niet aan de geadresseerde.
    Tijd dat we ook energie stoppen in het voorlichten van onze volksvertegenwoordiging.

    Maar ik ben erg benieuwd wat de gevolgen van het feit dat overheidsinformatie berustende bij de archiefdiensten gewoon onder open data en de hergebruik regels gaan vallen. Wat bijvoorbeeld met de genealogische databases! En hoe kun je onderscheid maken tussen de publieke en private archieven.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. @Bennie: Voorlopig was dit puur een reactie op een bepaalde brief (en waarin het waarschijnlijk om een misverstand ging... althans, dat hoop je dan). Maar voor de lobbycommissie van de KVAN zou dit hét signaal moeten zijn om inderdaad extra werk te maken van hun lobby.

    Wat het laatste betreft: als het dus aan de Nederlandse overheid ligt, worden de Europese richtlijnen voor open data dus juist níet van toepassing op archiefdiensten. Maar goed, dat is pas een reactie; er ligt nog niks 'vast'.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Allereerst van harte proficiat met je 5 jarig jubileum. We drinken er maandag wat op!

    Nou het van toepassing zijn van de richtlijn voor archiefdiensten ligt wat genuanceerder. De Nederlandse overheid is er niet duidelijk in. Ze leven in de wereld dat alleen het Nationaal Archief overheidsarchief beheerd....

    Archiefinstellingen zijn duaal als het gaat om cultuur. Enerzijds worden ze gezien als culturele instelling (archieven hebben immers een waarde omdat ze behoren tot het erfgoed) en anderzijds zijn ze verlengstuk van de overheid als het gaat om overheidsarchieven.

    De hergebruikrichtlijn van 2003 noemt archiefdiensten maar ik denk (zie eerdere bijdrage op archief2.0) dat dat dus niet juist is.

    Maar of het dus wel of niet onderdeel wordt van de nieuwe richtlijn het heeft m.i. geen invloed op het gedeelte publieke archieven. Alles wat we doen om dit gedeelte toegankelijk te maken dus alle toegangen, nadere toegangen vallen mijns inzien onder de richtlijn (in mijn stelling is ook nu al!).

    Ik hoop overigens dat de Europese Commissie doorzet!

    Maar dit is een particuliere mening natuurlijk. Het zou goed zijn als BRAIN zich eens uitsprak over deze richtlijn.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Bennie: Allereerst bedankt voor je felicitatie! :-)

    Dan wat de rest betreft: op dit moment (uitgaande van die ene brief) lijkt de Nederlandse overheid inderdaad te denken dat alleen in het Nationaal Archief overheidsinformatie berust. Maar zoals gezegd vermoed ik dat dit toch een misverstandje is, en dat de overheid dat niet wérkelijk denkt. En ja, natuurlijk zijn archiefdiensten duaal: instellingen die een wettelijke taak uitvoeren op het gebied van bewaren en beschikbaarstellen van overheidsinformatie, en instellingen die zich bewegen op het vlak van cultureel erfgoed.

    Hoe een en ander vervolgens verder wettelijk is geregeld rond richtlijnen, open data en hergebruik en zo, dat weet ik niet. Maar los daarvan ben ik persoonlijk van mening dat de overheid van ons allen is en dus ook alle overheidsinformatie.

    Daar kan ik nog allerlei haken en ogen bij bedenken (en dat moet ook zeker gebeuren), maar als uitgangspunt lijkt het me sterk.

    Wat dat betreft zullen we het bepaald met elkaar eens zijn.

    Ik begin ook in dit geval wel weer te voelen dat de specifieke situatie van archiefdiensten (zéker waar het de wettelijke taak en overheidsinformatie betreffen) wordt ondergesneeuwd in de discussie (en de brief) omdat we weer in een adem worden genoemd met andere culturele instellingen. Die wettelijke taak en de overheidsinformatie onderscheiden ons echter fundamenteel daarvan en dat kunnen we niet vaak genoeg benadrukken.

    En dat de EC doorzet, dat hoop ik ook. Maar aan de andere kant zie ik méér in de weg van de overtuiging (zie de laatste regels van m'n blogpost). Daarmee duurt het misschien langer, maar bereik je uiteindelijk meer.

    BeantwoordenVerwijderen

Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.