20 augustus 2010

Kassa bij!


Twee dagen geleden schreef ik over hoe het vrijwilligersproject Van Papier Naar Digitaal tegen een muur van gebruiksvergoedingen oploopt. Inmiddels begrijp ik dat we het hebben over het Nieuw Land Studiecentrum in Lelystad. Voor het oplossen van dat raadsel hoefde je ook geen Sherlock Holmes te heten, want op de homepage van VPND is Flevoland de enige provincie die schittert door afwezigheid van bronmateriaal.

Nadat een van de vrijwilligers van het project geen voet aan de grond kreeg in de polder, heeft een andere vrijwilliger - die mij daarover aanschreef - eveneens informatie ingewonnen. Zo wilden ze waarschijnlijk voorkomen dat een klein misverstand over mogelijkheden en tarieven voor grote ophef zou zorgen. Helaas bleek het geen misverstand, maar Nieuw Land.

Volgens de tarievenlijst van het studiecentrum mag je als bezoeker niet zelf originele archiefstukken fotograferen. Dit fotograferen gebeurt door medewerkers en dat kost je dan 0,90 euro per opname. Wil je die foto's vervolgens als genealoog en non-profit op een website publiceren, dan heb je een gebruiksvergoeding van maarliefst 17,00 euro per afbeelding aan je broek hangen.

Mijn bron heeft na de eerste schrik voor alle zekerheid bij Nieuw Land nagevraagd of dit wel klopte.

Hij kreeg als antwoord dat de informatie op de website inderdaad niet helemaal correct was. Bezoekers mogen inmiddels zelf originele stukken fotograferen, alleen is dit nog niet op de website vermeld. Ik vraag me dan direct af sinds wanneer dit al bekend is, maar dat terzijde.

Het bedrag van de gebruiksvergoeding klopt echter gewoon. En dan moet je eigenlijk nog in je handen knijpen, want ik begreep dat je nog niet eens alle gemaakte foto's zomaar zonder toestemming mag publiceren. Welke diepere criteria hieraan ten grondslag liggen is niet vermeld.

Ongetwijfeld is er heel erg goed nagedacht over deze tarievenlijst, er zit vast een hele nobele gedachte achter. Bijvoorbeeld de gedachte om niet zomaar commerciële winstjagers te laten profiteren van erfgoed wat van onze gezamenlijke belastingcenten wordt beheerd. Of zoiets.

Maar het is ronduit onbegrijpelijk en eigenlijk simpelweg schandalig dat door dit soort gedachtes een bewonderenswaardig vrijwilligersproject als VPND zwaar wordt gefrustreerd.

Hier wordt niemand beter van, hier is duidelijk iets in de modder blijven steken. Ik denk verstandige dienstverlening op de juiste maat.

Update 23 augustus 2010
Inmiddels heb ik begrepen dat het specifiek gaat om een lijst met aangenomen familienamen van Schokland uit 1811. Daarop is natuurlijk geen enkel auteurs- of beeldrecht van toepassing. Van de in totaal vijf bladen mag er eentje beslist niet gekopieerd worden in verband met een lakzegel, geen enkel blad mag op internet worden gepubliceerd. Een verdere uitleg werd niet gegeven. Het Gemeentearchief Kampen heeft gelukkig een dubbelexemplaar in huis, eveneens met lakzegel, dat naar hartelust gefotografeerd mag worden.

Uit enkele reacties op Twitter sprak al het vermoeden dat Nieuw Land ook haar archiefpoot als museum is gaan beschouwen. Zo moet je gewoon entree betalen zolang je niet specifiek aangeeft alleen voor de studiezaal te komen. In het laatste geval moet de entree volgens de wet immers vrij zijn.

Ik heb een collega-archivaris van Nieuw Land om een reactie gevraagd, maar heb deze nog niet gekregen.

Plaatje

20 opmerkingen:

  1. In de tarievenlijst staat:

    "Voor het gebruik van afbeeldingen waarvan Nieuw Land het beeldrecht bezit, vragen wij onderstaande vergoedingen."

    Op wat voor afbeeldingen bezit Nieuw Land dan het het "beeldrecht"? Ik kan me daar niet veel bij voorstellen. Kan iemand dat zeggen?

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Het BHIC hanteert volgens de tarievenlijst bij scans (ook beeldmateriaal) gebruiksrecht. Ik meen dat het om éénmalig gebruiksrecht gaat. Waarom mogen deze afbeeldingen niet gewoon vrij gebruikt worden, meermalen enook commercieel? Ik zie niet in wat gebruiksrecht te maken heeft met een scan van een 19e eeuwse B.S. akte of 17e eeuwse kaart. Het BHIC kan helemaal geen rechten laten gelden in deze, denk ik. Maar waarschijnlijk denk ik te simpel.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. @Maarten: Ja, da's inderdaad het vreemde aan dit verhaal. Wat ze met dat beeldrecht bedoelen, daar heb ik geen idee van. Zoals ik de vorige keer al schreef gaat het over doop-, trouw- en begraafregisters waarop geen enkel recht meer zit. En als dat wel zo is, dan moet je dat niet willen. Ik zal eens navragen of ze nadere toelichting hebben gehad over dat zogenoemde beeldrecht.

    @Anoniem: Jammer dat je geen naam hebt vermeld, want dat communiceert wel zo transparant en eerlijk.

    In de tarievenlijst van het BHIC staat vermeld (en daar doel je vast op): "Scan (download), per stuk € 5,00 incl. gebruiksrecht (bij persoonljk gebruik). Voor commercieel gebruik: neem contact met ons op."

    Het gaat hier over scans die in onze fotodatabase zitten of over scans/foto's die door medewerkers worden gemaakt van foto's, kaarten, archiefstukken enzovoort. (Toevallig dat we kortgeleden wat differentiatie in deze tarieven hebben aangebracht, maar ik zie dat dit nog niet op de website is doorgevoerd - ben ik zelf vergeten door te geven). Je betaalt dan dus voor het laten maken van de scan of foto, zoals je ook zou betalen voor het laten maken van een kopietje of het laten doen van onderzoek. Daar is niets vreemds aan - je maakt gebruik van een dienst en betaalt daarvoor.

    Omdat wij steeds vragen kregen over het gebruik van dat soort scans en foto's (in een boekje, op een website en zo meer) en of dat iets kostte, hebben we er maar meteen bijgezet dat die 5 euro inclusief het gebruiksrecht is. Laat je dus door een BHIC-medewerker een scan maken van een archiefstuk of zo, dan mag je daarmee doen wat je wilt. Dat blijkt (voor wat betreft foto's) nog eens extra uit het colofon waar iets over auteursrecht staat vermeld, onder andere:

    "Je hebt geen toestemming nodig om reproducties van kaarten en prenten te gebruiken, zolang er maar een bronvermelding (Collectie BHIC) bij staat.
    Voor het vermenigvuldigen en/of openbaar maken van reproducties van foto's waarvan het auteursrecht bij het BHIC berust, wordt de toestemming hierbij verleend."

    En als iemand zelf komt fotograferen, dan hoef je natuurlijk ook die 5 euro niet te betalen. Dat bedrag is immers alleen bedoeld voor gevallen waarin je het personeel aan het werk zet. Zelf doen is gratis.

    Het BHIC behoort al vanaf het begin van het digitale-fototoestelletjes-tijdperk tot de archiefdiensten waar het bezoekers zo makkelijk mogelijk wordt gemaakt om te fotograferen en die foto's vervolgens te gebruiken. Dagelijks verwelkomen wij verschillende bezoekers die register na register op de digitale plaat vastleggen en veelvuldig online publiceren. Wij rukken daar per bezoeker volle karren met stukken voor aan. Graag zelfs.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Als je door een BHIC-medewerker een scan laat maken, dan mag je er mee doen wat je wil - dus je mag de scan ook doorverkopen!
    Maak me blij!

    BeantwoordenVerwijderen
  5. @Anoniem: Er is nog geen uniforme regeling in Nederland voor diensten die door archieven worden geleverd. Dus bij het ene archief zul je wellicht iets gratis kunnen krijgen waarvoor je in een ander archief iets moet betalen. In principe ben je vervolgens vrij om er mee te doen wat je wilt als je je houdt aan de voorwaarden die aan het gebruik/publicatie zijn gesteld. Van doorverkopen van scans heb ik nog nooit gehoord en ik vind het persoonlijk een onaangenaam idee. Maar misschien gebeurt dat wel? Ik ben er benieuwd naar. Heeft iemand misschien wel eens gehoord van een levendige handel in archiefscans? @Anoniem, is dat jouw intentie, om er een handeltje in te beginnen omdat je zegt: 'Maak me blij'?

    BeantwoordenVerwijderen
  6. @Anoniem: Wel goed lezen. Er staat immers: "Voor commercieel gebruik: neem contact met ons op." Het is dus in principe niet de bedoeling om een handeltje in scans te beginnen.

    Natuurlijk is het een grijs gebied. Met "commercieel gebruik" wordt bedoeld, dat personen iets verkopen met het doel winst te maken. Denk aan een uitgever die een fotoboek maakt met onze foto's en dat vervolgens met een aardige marge aan de man brengt. (Op welk recht dat is gebaseerd, dat weet ik niet, maar gevoelsmatig klinkt het redelijk.)

    Maar al met al zijn dit situaties die zich vrijwel nooit voordoen en in die incidentele gevallen dat ze zich wél voordoen wordt maatwerk geboden. Regels opstellen waarin je al die situaties vooraf al probeert af te vangen heeft weinig nut, want die werken dan vaak alleen maar beperkend en sluiten meestal toch niet aan bij die specifieke situaties.

    Met andere woorden: als jij bij ons scans wilt bestellen (of zelf foto's wilt maken) en je wilt die gaan verkopen, dan heb je mijn zegen. Maar ik voorspel je dat het een weinig lucratieve business zal zijn. Want de volgende zet ze gewoon gratis online. (Je zult dus behoorlijk wat meerwaarde moeten bieden, wil je er profijt van hebben.)

    Nou goed, dit dwaalt erg af van het onderwerp, dus laten we daar vooral naar terugkeren. Evenals naar het in alle openheid met elkaar communiceren, in plaats van anoniem.

    @Wat Van Waarden Is: Dank voor je reactie. "Anoniem" is blijkbaar vooral geïnteresseerd in allerlei hypothetische situaties die zich rond scans/foto's van het BHIC kunnen voordoen. Ik ben vooral geïnteresseerd in de praktijk van het moment in Lelystad.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. @Christian
    Of de situatie hypothetisch is, kan ik het beste zelf beoordelen. Wat er mis is aan anoniem reageren, ontgaat mij. We kunnen tegenwoordig ook misdaad anoniem melden, daar is ook een reden voor. Het doet bovendien aan de kwaliteit van de informatie die je uitwisselt, niets af. En je als onaardig bent, reageer je gewoon niet op een anoniem bericht of je sluit die mogelijkheid technisch uit. Voor één van de laatste twee opties kiezen sommige mensen.
    Maar ik ben het je eens, we dwalen van het onderwerp af.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. @Christian
    Wat een ruime mogelijkheden biedt het BHIC zijn (haar?) de bezoekers om scans of foto's van archiefstukken te verkrijgen en te verspreiden, petje af! De archiefdienst waar het allemaal om begonnen was, kan daar nog wat van leren.
    En ik denk, dat die houding van openheid ook meer bezoekers lokt dan een gesloten houding. En daar kan iemand anders nog wat van leren ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
  9. @Albert: Dank voor je reactie. We proberen alle klanten inderdaad zo goed mogelijk te faciliteren. Ik denk dat het BHIC qua omgaan met fotograferen, publiceren en dergelijke tot de meest flexibele instellingen behoort. We doen er in ieder geval ons best voor.

    @Anoniem: In principe zijn alle reacties mij even lief, anoniem of niet, alhoewel ik persoonlijk een voorkeur heb voor niet-anonieme reacties, puur omdat ik van openheid en transparantie houd.

    De vergelijking met "Meld Misdaad Anoniem" is leuk gevonden, maar gaat natuurlijk behoorlijk mank. De angst die iemand kan weerhouden van het niet-anoniem melden van een misdaad, lijkt me niet te vergelijken met het reageren op mijn weblog...

    Ook ben ik het niet eens met je bewering dat dit alles losstaat van de kwaliteit van de reactie. Het kennen van de auteur helpt namelijk iedereen bij het beoordelen van de kwaliteit - in brede zin - van wat dan ook (een boek, een onderzoekrapport, een wetenschappelijke bewering en ook een reactie op een blog). Door de auteur te kennen kun je bijvoorbeeld eventuele belangen of dubbele agenda's die hij/zij heeft inschatten of zijn/haar positie of gezichtspunt bepalen.

    Ik beoordeel jouw reacties anders (hecht er een andere waarde aan - niet noodzakelijk meer of minder overigens) als je een medewerker van Nieuw Land zou zijn, dan wanneer je een ontevreden klant van het BHIC zou zijn, een expert op het gebied van auteursrecht of nog anders. Ik noem maar wat.

    Kwaliteit in brede zin wordt immers niet alleen bepaald door de inhoud, maar deels ook door de context waarin die inhoud is geplaatst. De auteur van de inhoud, zijn/haar positie, belangen en zo meer maken daar onderdeel van uit (naast nog een boel andere dingen - de een wat belangrijker dan de ander).

    Vandaar dat ik in dit geval jouw reactie niet volledig op kwaliteit kan beoordelen. Net zo goed als dat ik een onderzoeksrapport over de olieramp in de Golf van Mexico niet goed kan beoordelen als ik niet weet of de auteur BP is, de Amerikaanse regering, Greenpeace of wie weet wat. Dat maakt natuurlijk nogal verschil. ;-)

    Wat je eerste opmerking betreft: tot je met concrete voorvallen over de brug komt zijn je reacties tot nu toe voor anderen dan (misschien/blijkbaar) jouzelf puur hypothetisch. Ze gaan immers steeds over dingen die misschien zouden kunnen of eventueel mogelijk zouden kunnen zijn of wat dan ook, zonder dat daar voor anderen een concrete situatie aan ten grondslag ligt.

    Inderdaad: alleen jij kunt dus beoordelen of ze ook daadwerkelijk hypothetisch zijn. Maar ook hier zou openheid en transparantie niet verkeerd zijn.

    BeantwoordenVerwijderen
  10. @Christian
    Ik weet genoeg. Ik geloof eigenlijk niet dat mijn toekomstig handelen tot een casus leidt. En voor de angstig aangelegde archiefmedewerkers blijft natuurlijk Meld Misdaad Anoniem. "Een geintje meneer Sonneberg", waar is de gulle lach tot op heden gebleven...

    BeantwoordenVerwijderen
  11. @Anoniem: Als je alsnog tot een casus komt na een bezoek aan het BHIC, dan hoor ik het graag. Ook bij ons valt nog ruim voldoende te verbeteren in de dienstverlening.

    Voor het overige: ondanks het afdwalen vond ik dit een leuke discussie, over anonieme reacties en kwaliteit, die mij ook weer wat scherper heeft doen nadenken over dit onderwerp. Bedankt daarvoor!

    Hier tenslotte nog een gulle lach: :-)

    BeantwoordenVerwijderen
  12. En helemaal vergeten te vermelden dat ik, net als Christian, in het dagelijks leven hoofd studiezaal ben, maar dan bij het Gelders Archief.

    BeantwoordenVerwijderen
  13. In sommige browsers geven lange reacties problemen. Een eerdere reactie van Joost viel daardoor weg. Hieronder nogmaals:

    "Omdat ik inmiddels de hoeveelheid reacties alleen al niet meer kan overzien reageer ik even op specifieke onderdelen van de discussie. Laat ik vooropstellen dat dit uiteraard een persoonlijke reactie is.

    Bij het Gelders Archief staat het bezoekers vrij om foto's te maken voor eigen gebruik. De regels daarvoor staan helder opgenomen in ons bezoekersreglement. Dat gebruik beperkt zich bewust tot een domein waarin geen publicatie plaatsvindt. Niet alleen wordt door ons overheidsarchief beheerd, maar er is ook een rijke particuliere collectie aanwezig die deels in bruikleen is gegeven. Publicatie is dus in overleg zeker wel mogelijk. @Wat van Waarden Is: die uniforme regels zullen er alleen komen als alle diensten tot overeenstemming komen. Die kans acht ik persoonlijk bijzonder klein, alle goede initiatieven om daar dichter bij te komen ten spijt.

    Wat betreft de discussie over het watermerk op de website van het Gelders Archief (ook @Inkie & @Butlerbob). Dank voor jullie opmerkingen. Ik zie het als een meerwaarde van deze discussies, omdat dit soort opmerkingen via de gebruikelijke kanalen nauwelijks worden gemaakt en hier wel loskomen.
    Het hebben en onderhouden van een databank en het bouwen van een website en zeker ook het digitaliseren van collecties brengt stevige kosten met zich mee. Nee, ik bedoel niet het maken van een plaatje, maar het plaatje koppelen en/of voorzien van data zodat het ook gevonden kan worden.
    Om deze te kunnen dekken is betaling een noodzakelijke voorwaarde. Of zo’n constructie succes heeft c.q. over een aantal jaren heeft gehad is vooraf lastig te voorspellen. Om bestanden full-screen te kunnen tonen zodat ze ook thuis bestudeerd kunnen worden (er zijn instellingen die ook daar al geld voor vragen, ik zie het meer als een optie om een bezoek aan de studiezaal in de huiskamer mogelijk te maken) en er tegelijk voor te zorgen dat misbruik (ja ook handel) zo veel mogelijk uitgesloten wordt (ik zie er op internet voorbeelden genoeg van) is dit in mijn ogen de best mogelijk tussenoplossing. Helemaal verdwijnen zal het denk ik, zeker voorlopig, dus ook niet.
    Ik kan me goed voorstellen dat een dergelijk groot beeldmerk storend is voor een gebruiker. Bij de oplevering van de nieuwe website is dit punt ook bij ons opgemerkt en we zijn bezig om ervoor te zorgen dat het watermerk minder storend in beeld gaat komen.

    Of en in hoeverre plaatjes wiens eigendom zijn is een discussie die ik met aandacht volg. Het Gelders Archief heeft daar wel richtlijnen voor, in die zin dat publicatie van zelfgemaakte afbeeldingen in overleg mag plaatsvinden. Dat geeft ruimte om afspraken te maken en om, als dat van toepassing is, met eventuele derden te (laten) overleggen. Dat er voor het gebruik van zelfgemaakte afbeeldingen in publicaties betaald zou moeten worden is ook bij ons niet aan de orde. Ik vraag me sterk af of dat wel rechtmatig is. Toestaan of verbieden is één, maar geldelijke voorwaarden stellen aan die toestemming verbinden??
    Ik zou het juist toejuichen als stukken gedigitaliseerd worden. Degene die dat doet zou zelfs samen met de beheerder van de collectie afspraken kunnen maken die voor beiden en daarmee ook voor anderen meerwaarde hebben. Ik denk alleen al aan het idee dat een stuk dat eenmaal een keer gefotografeerd is vervolgens door de archiefdienst gratis online wordt geplaatst zodat ook anderen het digitaal kunnen inzien.

    Net als Christian heb ik wel liever een transparante discussie. Dat werkt twee kanten op natuurlijk. Wel ben ik blij dat opmerkingen die ik doorgaans niet hoor of lees via de gebruikelijke kanalen (we hebben een mailbox en onze site staat op heel veel plekken reactie toe) hier toch vind."

    BeantwoordenVerwijderen
  14. Nu mis ik iets, geloof ik. Wie zijn Inkie en Butlerbob?

    BeantwoordenVerwijderen
  15. @Joost Even een korte reactie van mijn kant: Het op een minder opvallende manier plaatsen van een watermerk juich ik zeer toe! Kleiner en misschien zelfs doorschijnend? Dat zou erg veel schelen voor het 'studiezaalbezoek vanuit huis' zoals je het zelf zo mooi verwoord.

    Inkie

    BeantwoordenVerwijderen
  16. @Richard Zie ook de reacties op het bericht 'Kassa'. De discussies op beide berichten lopen iets door elkaar heen/overlappen elkaar.

    Inkie

    BeantwoordenVerwijderen
  17. @Joost: Dank voor je zeer uitgebreide reactie! Ook het Gelders Archief ziet dus de grote mogelijkheden die samenwerking met bezoekers biedt, inclusief de vrijwilligers van VPND.

    Mooi om te horen trouwens dat jullie gaan bekijken hoe het watermerk aangepast kan worden. Op Archief 2.0 is Walther daarover ook een discussie gestart.

    En ook mooi om te zien dat jij/jullie aan webcare doen - kunnen ze in Lelystad nog wat van leren. ;-)

    Wat die gebruiksvergoeding betreft: of het nu wel of niet mag, moeten we onszelf dus ook de vraag stellen: willen we dit wel? We zijn er immers voor om zo goed en breed mogelijk gebruik te laten maken van ons materiaal - en dan moet er natuurlijk een balans worden gevonden tussen kosten en baten - maar in het geval van Nieuw Land wordt normaal gebruik simpelweg onmogelijk gemaakt, door de torenhoge gebruiksvergoeding voor publicatie van een foto op internet.

    Al mag je het (en ik denk van niet), dan moet je het alsnog niet willen.

    BeantwoordenVerwijderen
  18. @Joost Ik probeer altijd maar ver in de toekomst te kijken en dan vooral te kijken naar mogelijkheden en kansen. In dat licht zou je ook mijn reactie over uniforme regels op het gebied van beschikbaar stellen kunnen zien. Discussies hierover zijn een eerste aanzet tot het denken over mogelijkheden voor uniformering.

    BeantwoordenVerwijderen
  19. @Inkie, @Butterblob, @Christian e.a. Het heeft even geduurd, maar het watermerk is aangepast. Zou het op prijs stellen om een recensie van jullie te mogen lezen in een nieuw blogbericht of een post op onze website.

    BeantwoordenVerwijderen
  20. @Joost: Jullie hebben in ieder geval woord gehouden, want het watermerk is nu veel minder storend. Maar mijn vraag blijft: is dat watermerk nou werkelijk ergens goed voor?

    Ik roep even Freds reactie op de watermerkdiscussie op Archief 2.0 in herinnering. Financieel gaat het waarschijnlijk (net als bij ons allen, zoals al eerder vastgesteld) om niks. En verder is het naar mijn mening nog steeds aan de bezoeker om aan goede bronvermelding te doen. Of stempelen jullie ook alle kopietjes die je maakt voor een klant? ;-)

    Nou goed, het is dus een vooruitgang, want minder storend. Maar mijn principiële vragen (en bezwaren) blijven onbeantwoord (en overeind).

    BeantwoordenVerwijderen

Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.