Kate Theimer, bekend van de Amerikaanse weblog ArchivesNext, publiceerde het artikel What Is the Meaning of Archives 2.0? In dit artikel vat ze haar ideeën over het fenomeen Archives 2.0 samen. Ze betoogt dat we hier te maken hebben met een fundamentele verandering in ons vakgebied - zeg maar een paradigmaverschuiving - en een volgende fase van professionalisering hebben bereikt.
Archives 2.0
De term Archives 2.0 gebruikt Kate als etiket voor een hele verzameling veranderingen, of eigenlijk verschuivingen, die zich in ons vakgebied voordoen. Ik zeg 'ons vakgebied', maar het artikel is duidelijk gericht op de Amerikaanse situatie (daar zijn Kate's bronnen en ervaringen ook naar) en alhoewel veel van wat ze schrijft ook op de Nederlandse situatie van toepassing is, voelde ik me tijdens het lezen toch regelmatig een buitenstaander.
Op 21 oktober 2008 schreef Kate op haar blog voor het eerst uitgebreid over het concept Archives 2.0, naar uit de reacties op die blog bleek vooral om input te krijgen voor een boek dat ze aan het schrijven was. Het was de tijd dat de Nederlandse community Archief 2.0 haar studiedag over dit onderwerp beleefde; de netwerksite zelf bestond al een jaar of anderhalf.
In het artikel licht Kate uitgebreid toe hoe anderen het label 2.0 wel erg beperkt gebruiken, namelijk slechts voor een manier van werken waarbij veelvuldig gebruik wordt gemaakt van 2.0-gereedschap. Kate stelt - terecht - een veel bredere uitleg voor:
Archives 2.0 is an approach to archival practice that promotes openness and flexibility. It argues that archivists must be user centered and embrace opportunities to use technology to share collections, interact with users, and improve internal efficiency. Archives 2.0 thinking incorporates measurement and assessment as essential tools and bases procedures on established professional standards and practice. It requires that archivists be active in their communities rather than passive, engaged with the interpretation of their collections rather than neutral custodians, and serve as effective advocates for their archival program and their profession.
Niet echt een bondige definitie - zo is ie ook niet bedoeld - maar het geeft een goed beeld van wat Kate onder Archives 2.0 verstaat.
Ze vervolgt met:
Archives 2.0 is not "something in the future," but a description of what the majority of archivists believe today.
Ze komt daar enkele malen op terug, in verschillende bewoordingen. Er blijkt dus een bepaald omslagpunt bereikt, maar nergens wordt toegelicht waaruit dit blijkt. Ik houd het er dus op dat Kate dit baseert op waarneming en gevoel, meer dan op onderzoek. Een beetje natte vingerwerk.
Archief 1.0 vs Archief 2.0
En op welke punten manifesteert zich die omslag dan? De meeste bladzijdes van het artikel gaan op aan het antwoord op deze vraag, en wel in de vorm van een vergelijking tussen 'vroeger' en 'nu'. Om haar punt duidelijk te maken, heeft Kate die vergelijking bewust scherp geformuleerd. In mijn ogen schiet ze daarin regelmatig door en daardoor soms ook haar doel voorbij, maar de punten zelf zijn helder.
Archives 2.0, of de Archivist 2.0, is:
- Open, Not Closed
- Transparent, Not Opaque
- User Centered, Not Record Centered
- Facilitator, Not Gatekeeper
- Attracting New Users, Not Relying on Users to Find Them
- Shared Standards, Not Localized Practice
- Metrics and Measurement, Not "Unmeasurable" Results
- Iterative Products, Not "Perfect" Products
- Innovation and Flexibility, Not Adhering to Tradition
- Technology Say, Not Technology Phobic
En twee bonuspunten, die meer haar hoop richting de toekomst weerspiegelen:
- Value Doing, Not Knowing
- Confident about Lobbying for resources, Not Hesitant Beggars
Kate zet uiteen dat over veel van deze punten al vele jaren wordt gediscussieerd, maar dat er vandaag de dag dus een omslagpunt is bereikt. Wat het eerste betreft ben ik het zeker met haar eens, over het tweede kan ik weinig zeggen, simpelweg omdat ik dus niet weet van enig onderzoek op dat gebied.
Ons vakgebied is immers al decennia aan veranderingen onderhevig en soms al langer dan dat. Als het gaat over standaards, gaat Kate bijvoorbeeld compleet voorbij aan iets als de Dutch Manual, die toch ook in het Engels alweer een tijdje meegaat. Dat deed ze al eerder en zodoende lijkt het alsof in 'haar wereld' pas enkele jaren sprake is van standaards (zoals EAD en zo) en samenwerking op het gebied van archiefontsluiting. Niet dat de huidige situatie ideaal is - het is, zoals Kate al zegt, een proces - maar dit proces is al zo ontzettend lang aan de gang, dat je die lengte moeilijk kunt negeren door het vooral als iets van de laatste jaren neer te zetten.
Maar de uitleg bij meer punten rammelt. Bijvoorbeeld over het actief benaderen van (nieuwe) gebruikers. Al sinds de jaren '80 wordt er immers stevig beleidsmatig en bovendien ook actief aandacht besteed aan nieuwe gebruikersgroepen, educatieve projecten, ontmoetingen in buurthuizen, opzetten van tentoonstellingen enzovoort. Zelfs de komst van archieven naar het web, al snel zelfs met toegangen en collecties, past in die ontwikkeling. De laatste tijd heeft dat natuurlijk, met de opkomst van internet in z'n algemeen en sociale media in het bijzonder, een enorme vlucht genomen. Gebruikers worden op grotere schaal actiever benaderd en we treden als beroepsgroep daarbij vaker buiten onze 'comfortzone'.
Maar misschien ga ik hierbij te veel uit van de Nederlandse situatie?
Vager
Op alle door Kate genoemde punten zie je dus beweging. Die beweging gaat lang niet overal even snel en is lang niet overal op hetzelfde ogenblik begonnen. De eerste bewegingen vonden - als je die Handleiding weer meerekent - al meer dan honderd jaar geleden plaats. Toegegeven, op alle punten gaat het de laatste jaren dus extra hard, waarbij het echter de vraag blijft of er een omslagpunt is bereikt.
En de vraag blijft ook wat die wetenschap vervolgens waard is? Kate signaleert op allerlei gebieden binnen (en soms buiten) het vakgebied verschuivingen. Het lijkt alsof ze die onder de paraplu van Archives 2.0 heeft proberen te bundelen om een nieuw tijdperk in te luiden. Maar het komt op mij toch wat geforceerd en gezocht over. Alhoewel de punten op zich ieder stuk voor stuk duidelijk zijn en er duidelijk verbanden tussen te leggen zijn, is Kate's concept van Archives 2.0 mij echter een stuk vager geworden. Gaandeweg het artikel is het concept voor mijn gevoel iets te breed geworden.
Pak als voorbeeldje het punt van het meten van werkresultaten. Kate ziet de omslag hierin als onderdeel van het concept Archives 2.0. Ik zie het als onderdeel van (een omslag richting) meer bedrijfsmatig werken, met aandacht voor control en dergelijke, zoals je ook in andere sectoren ziet gebeuren. (Overigens vind je al in al in zéér oude jaarverslagen van de rijksarchieven cijfers terug - nauwkeurig werd bijgehouden hoeveel charters waren gerestaureerd, hoeveel meter archiefstukken beschreven en hoeveel vragen beantwoord. Ook dit is een dus een proces wat al lang gaande is.)
Professioneel opgroeien
Het beschrijven van wat er onder dat etiket in het potje zit, en wat dus in haar ogen de huidige stand van zaken in onze beroepspraktijk is, heeft volgens Kate een behoorlijke waarde: professionalisering
Part of the value in establishing Archives 2.0 as a means of describing archival work today is that it confirms that the profession has reached a new stage of maturity in the United States.
Los van de expliciete vermelding hier van de Verenigde Staten, vind ik dit een interessante uitspraak, omdat hij met bewustwording te maken heeft. Het artikel is zodoende een vertrekpunt voor conversaties in de beroepsgroep. En doordat jij en je collega's jezelf groeperen rond dezelfde set waarden en ideeën, word je je extra bewust van je nieuw aangemeten professionele houding, en doen en laten. Dat ben ik met haar eens.
Door het bewustworden van de veranderingen die Archives 2.0 impliceren en het werken aan de benodigde houding daarvoor, werk je toe naar een nieuwe fase in je professionaliteit. Je wordt beroepsmatig volwassen(er).
Anders geplakt
Kate plakt het etiket 'Archives 2.0' dus op de hele professionalisering van het (Amerikaanse) archiefwezen - eigenlijk de nieuwe professionele fase die er is bereikt - terwijl ik het concept zelf beperk tot (het omgaan met) de veranderende informatiesamenleving (vooral de sociale component daarvan), met veranderende klanten en nieuwe technologie, en met de nieuwe houding die dit van archivarissen vraagt, naast nieuwe kennis, inzicht en vaardigheden.
Voor haar eigen gemak en voor de duidelijkheid, had Kate er in mijn ogen dan ook beter aan gedaan om een ander etiket te kiezen dan 'Archives 2.0'. Niet omdat het intrinsiek geen goed etiket is, maar omdat ze het anders - breder - dan anderen gebruikt (alhoewel ik haar daarin wat fel van stem vind, want in de praktijk heeft ze het toch vaak over hetzelfde als die anderen).
Nu moet ze in haar uitleg eerst een bestaand beeld van 2.0 uitwissen om vervolgens pas een nieuw beeld te kunnen schetsen. Dat beeld is dan ook nog eens zo breed en veelomvattend, dat het er in mijn ogen zelfs vager van wordt, totdat je inzoomt op de afzonderlijke details in het beeld. Maar dat was juist niet de bedoeling van dit artikel, dat toch vooral wilde samenvatten en overzicht geven?
Aan de andere kant: ze heeft haar visie op Archives 2.0 duidelijk uiteengezet, terwijl ik zelf nog nooit echt aan een heldere, korte definiëring ben toegekomen. Alleen daarom al is dit artikel lezenswaardig.
Ik ben héél benieuwd naar jullie reacties daarop.
Tips voor Nederlanders
Tot slot: voor Nederland kan ik de artikelen in jaarboek 10 van de SAP aanbevelen, met name De sociale archivaris. Nieuwe rollen in nieuwe netwerken en I, Archivist wordt iArchivist. Een Manifest voor de Archivaris 2.0. Als klap op de vuurpijl staan die beide artikelen ook nog eens gewoon integraal online. Voor een inleiding op het onderwerp is nog steeds de presentatie Archief 2.0 voor dummies beslist de moeite.
Het is maar gezegd.
Interessante recensie, Chris.
BeantwoordenVerwijderenEn ik ben het met je eens dat het oprekken van het begrip niet in het voordeel van acceptatie werkt. Althans, niet bij mij.
Maar misschien werkt de Amerikaanse geest anders. Het feit dat je er dingen aan toevoegt die nu ook al gebeuren, zouden er toe kunnen leiden dat mensen denken dat ze al deels tot de nieuwe 'mind set' behoren. En dat zou dan stimulerend kunnen werken op het accepteren van de andere onderdelen.
Aan de andere kant werken Amerikaanse verkooppraatjes zo dat je zegt dat het nieuw, groter en beter is, waarbij je voor het gemak voorbij gaat aan het verleden en de nuttige dingen uit dat verleden incorporeert in je product als zijnde nieuw, groter en beter. En dat werkt, als je naar de guru-markt kijkt.
Misschien moeten we Nederlandstalige Archief2.0-artikelen in het Engels gaan vertalen, zodat 'men' daar ook notie van kan nemen.
@Chido: Bedankt voor je goede reactie, Chido!
BeantwoordenVerwijderenIk voel ineens de vergelijking met de verspreiding van het Christendom opkomen: allerlei heidense gebruiken werden ingekapseld in het Christendom. Die laatste werd er niet duidelijker van, maar het hielp wel bij de verspreiding.
En dat wat je zegt over Amerikaanse verkooppraatjes, dat lees ik er ook wel in. Dat zou onder meer verklaren waarom bijvoorbeeld 'onze' Handleiding zomaar wordt 'genegeerd'.
Nou, die laatste is dus al vertaald. Maar over het vertalen van die andere artikelen, dat moesten we eens serieus bespreken.
Hopelijk reageren er nog meer mensen en kunnen we actie ondernemen?