Gezien: De Bende van Oss

Het BHIC beheert vele rechtbankarchieven, zodat je kunt nalezen hoe het de leden van de Bende van Oss en al die andere criminelen na hun arrestatie is vergaan. Die eerste bende heeft echter niet alleen onze depots, maar nu ook het witte doek gehaald en die film zijn we afgelopen vrijdag gaan zien.

De Bende van Oss is "gebaseerd op historische gebeurtenissen" lees je aan het begin en dat is dan ook precies wat het is: een aantal historische feiten waaromheen een spannend verhaal is gefilmd. Flink wat gescheld en gevloek, hier en daar wat bloed en verder een hoop klappen en schieten. In Oss keken ze blijkbaar niet zo nauw.

Door het zogenaamde dialect moet je even heenbijten - blijkbaar is dit het taaltje wat Hollanders voor Brabants aannemen - maar de film is visueel erg aantrekkelijk en ademt de sfeer van het troosteloze bestaan van de arbeidersklasse in een Brabantse industriestad tijdens de jaren '30. Smerige straten en een lopende fabrieksband met vleesblikken zijn maar een paar zaken waarmee je al vanaf de eerste shots de ellende van Oss wordt ingezogen. Je begrijpt dan ook al snel hoe de ratten lopen. Oss regelt zijn zaken zelf ("De vijand, dat zijn de Hollanders") en de Hollandse marechaussee ("Wij gaan in Oss schoon schip maken") heeft het dan ook hard te halen daar ("Wij moeten jullie Hollanders niet, accepteer dat nou").

Maar het verhaal draait uiteindelijk om parttime inpakster, kroegbazin en prostituee Johanna van Heesch, die niet alleen op het rechte pad probeert te blijven, maar daar gaandeweg ook een steeds hogere tol voor moet betalen. In Oss doe je immers mee. Of je ligt eruit.

Voor de personages in de film geldt hetzelfde als voor het verhaal: ze zijn gebaseerd op (combinaties van) daadwerkelijke bendeleden. Maar nergens worden de werkelijke namen of bijnamen gebruikt. Waarschijnlijk kleven daar te veel persoonskenmerken aan, die de film meer in de weg zouden zitten dan goed zouden doen. En natuurlijk loopt het in de film wat romantischer af dan in het echt, alleen dat einde verklap ik natuurlijk niet. Maar mocht je het denken: nee, Johanna legt het niet aan met de wachtmeester van de marechaussee. Het is immers geen sprookje rond Romeo en Julia, het is een rauwe misdaadfilm.

Natuurlijk heeft die film ook wat stof doen opwaaien. Kritiek op het vrije gebruik van historische feiten, kritiek op het beeld van Oss dat als volledig crimineel wordt neergezet, kritiek op onderbelichting van de armoede en sociale ongelijkheid enzovoort. Héérlijk! Wat gewoon blijft is een leuke film van Nederlandse bodem. En voor het 'echte' verhaal zijn er programma's als Andere Tijden, of een boek, dat ingaat op feiten en fictie.