Een semantisch Web voor archieven: bouw bruggen, geen muren #kvan09

Mensen houden niet van muren. Muren zijn slecht en daarom zullen alle muren uiteindelijk verdwijnen. Dat zag Jacco van Ossenbruggen al meteen toen hij eerder ooit Berlijn bezocht en de Muur nog overeind zag staan. En de muur verdween.

Mensen houden daarentegen enorm van bruggen. Bruggen maken mensen blij. En als bruggen dreigen te verdwijnen, dan gaan mensen ze herstellen, restaureren, opnieuw bouwen enzovoort. Bruggen zijn goed.

En zo is het ook op het web. Muren zullen verdwijnen en er zullen steeds meer bruggen komen. Het web is inmiddels de perfecte murenslechter en bruggenbouwer gebleken.

Semantisch Web
Web 2.0 gaat vooral over user generated content. We zetten echter vanalles online, maar al met al is het nog steeds een web van muren en dat is niet tof. Het heen en weer schuiven van je content is lastig ("if you can't move it, it's not really yours"), het aan elkaar linken van je sociale netwerkprofielen gaat ronduit prut, van bruggen is dus nauwelijks sprake.

Daarnaast zijn we al wel erg bedreven in het linken van documenten, maar de echt spannende dingen zitten hem in het linken van metadata. Dan kunnen door software betekenisvolle relaties worden gelegd tussen documenten, die anders niet gelegd konden worden. Dingen die hetzelfde heten, maar iets anders zijn, kun je uit elkaar houden. En dingen die hetzelfde zijn, maar anders heten, worden voortaan aan elkaar gekoppeld. Maar ook andere relaties kunnen tussen documenten worden gelegd, zelfs als uit de eigenlijke metadata voor de software geen relatie blijkt, maar deze via-via wel gevonden zou kunnen worden. Snappie?

Hiero, dan heb je er Jacco z'n slides ook nog bij, zodat je wat voorbeeldjes en plaatjes hebt.

Pratende databases
Maar uiteindelijk gaat het dus simpel gezegd om het met elkaar kunnen laten praten van verschillende databases. Dat praten kan via synctactische interoperabiliteit, maar gaat nog liever via semantische interoperabiliteit. Da's waar we het hier over hebben. Dan gaat het namelijk - letterlijk - over betekenis! En voor die manier van praten is ook al een standaard, vastgesteld en onderhouden door het W3C.

Iets als de ArchiefWiki is volgens Jacco alvast een mooi stapje op weg naar het semantisch Web: koppel terminologieën aan elkaar, gezet in een hiërarchisch systeem van termen. Als je dat vervolgens weer kunt inlezen in andere applicaties, dan kun je praten.

Ook een initiatief als Waisda? is goed, zeker als de door gebruikers gegenereerde tags kunnen worden gekoppeld aan de termen in de vocabulaire van de formele toegang. (Ook gewone mensen en archivarissen hebben moeite met het met elkaar praten en het begrijpen van elkaar...)

Het betere en het goede
Maar goed, het maakt wel dat er wat keuzes gemaakt moeten worden door veel mensen. We zullen ons bijvoorbeeld moeten conformeren aan standaarden en da's niet iets wat mensen graag doen. Wil je dus zo goed mogelijk je eigen zaakje dienen, of denk je dat die zaak eerder gediend is door het inleveren van enkele eigen wensen omwille van een betere interoperabiliteit? Jacco denkt het laatste. Ik denk dat ook.

Maar in deze is technologie - zoals zo vaak - dan ook al tijden niet meer het grote struikelblok. Juridische en sociale muren zijn dat wel. Wil je eigenlijk wel écht delen? Wat immers als andere mensen enge dingen gaan doen met jouw spulletjes?

Cool urls
En wat als je wilt delen, wat dan? Nou, dan heb je een aantal url's nodig, namelijk voor metadata, voor bronnen en voor termen. Alles op het Web (met hoofdletter!) heeft een url en als het geen url heeft, dan staat het niet op het Web. En "cool urls don't change."

Al die data moet beschikbaar zijn voor andere applicaties, voice browsers, mobiele toestellen enzovoort. Gebruik dan ook het liefst vocabulaires die al veel gebruikt worden, zoals Dublin Core of EAD, voor archiefinformatie.

Als je dat allemaal doet, dan kom je in de cloud en dan gaan mensen pas écht spannende dingen met je materiaal doen. En in de wolken moet je zijn! Dat weten we allemaal.

Links
Een goed verhaal van Jacco, goed gebracht ook. Dingen aan elkaar koppelen is duidelijk z'n beroep en passie. Mooi was namelijk ook hoe hij in zijn presentatie allerlei zaken had verweven, die hij gedurende eerdere sessies had opgepikt. Niet geheel ontoevallig waren daar nogal wat sessies van Archief 2.0 bij, waar Jacco naderhand ook lid van werd. Hopelijk kan hij ons netwerk dan ook verrijken met zijn kennis van het semantisch Web. Deze eerste (begrijpelijke!) kennismaking smaakte in ieder geval naar meer! :-)

Plaatje

Alles over sterrenkunde #kvan09

Hoe archiveer je de ruimte? Dat was de centrale vraag waaromheen Govert Schilling van de website Alles over sterrenkunde een praatje kwam houden tijdens de afgelopen KVAN-dagen. Fascinerend, die ruimte!

Op kosmische schaal stelt de mens in tijd, ruimte en materie natuurlijk geen donder voor. En eigenlijk weten we daarnaast ook nog eens vrijwel niets van het heelal om ons heen. Meten is weten, zeggen ze wel ooit. Sterrenkundigen meten zich echter suf, maar weten in de meeste gevallen (nog) niet hoe hetgeen gemeten is te interpreteren valt.

What's in a name?
En toch, gemeten wordt er dus en hoe! Ettelijke terrabytes aan informatie - foto's en data - per dag! Zoveel dat vliegtuigen van DHL dagelijks de gegevens moeten overvliegen, gewoon omdat je zelfs via de dikste datakabels deze data niet snel genoeg over de wereld gepompt zou krijgen.

Die terrabytes aan informatie worden verzameld door gigantische telescopen en andere apparaten. Ik meen me te herinneren dat de grootste telescoop er eentje was in Chili, genaamd de Very Large Telescope. Zijn opvolger is al in aanbouw, dat wordt de - je moet toch wat - Extremely Large Telescope.

Maar zo fantasieloos als sterrenkundigen zijn als het gaat om namen voor hun kindjes, zo navolgenswaardig zijn ze als het gaat over samenwerking en open data. Al hun databases, gevuld met die terrabytes aan informatie, zijn wereldwijd namelijk aan elkaar gekoppeld tot een soort virtuele sterrenwacht en kun je bovendien doorzoeken en gebruiken, als je wilt. Je hoeft alleen maar slimme zoekvragen te formuleren.

Leermomentje
Nou goed, zelfs het formuleren van die zoekvragen gaat voor ons leken natuurlijk al te ver. Wij kunnen ons in plaats daarvan vergapen aan de beelden in Microsoft Research's WorldWide Telescope, die ook gebaseerd zijn op dezelfde data. Ook al erg mooi! Voor het toegankelijk maken van data van een ander immens groot project zijn de sterrenjongens trouwens in zee gegaan met Google.

Intermezzo: wij archivarissen hebben al moeite om twee genealogische databases aan elkaar te knopen...

En zei ik zojuist dat sterrenkundigen fantasieloos waren? Ach, hoe dom! Ik vergat namelijk even hun ideeën over het multiversum, waarbij materie in zwarte gaten verdwijnt en mogelijk, aan de andere kant van het zwarte gat, in een andere tijd-ruimtedimensie weer bijdraagt tot een nieuwe oerknal. Zelfs George Lucas zou het niet verzinnen, maar zo gek bedacht is het niet. Dachten we ook ooit niet dat onze zon uniek was of anders toch zeker wel ons melkwegstelsel? Er blijken er nu ontelbaar veel van te zijn, dus waarom zou ons universum dan wél uniek zijn hè?

Waarheen, waarvoor?
Wat ons weer terugbrengt tot de mens, want wat is dan eigenlijk onze plek in dat grote heelal? Onbewust zijn vele sterrenkundigen naar het antwoord op die vraag op zoek. Is er elders leven? Intelligent leven? Intelligenter dan ons misschien?

We zien nu alleen nog maar de echt grote sterren om ons heen, maar er zijn er miljarden meer. Het leven op onze planeet is ontstaan gedurende een periode van eveneens miljarden jaren. Want als er zich leven begint te vormen is het niet meteen een olifant natuurlijk. Het begon met eencellige dingetjes, die zich onder de toevallige invloed van klimaatschommelingen, rampen en zo meer uiteindelijk hebben ontwikkeld tot de tweebenige wezens die wij nu zijn.

Maar de tijd en ruimte van ons heelal zijn wel zo ontzettend uitgestrekt, dat als er iets gebeurt, het wel onwaarschijnlijk toevallig zou zijn, als het dan maar één keer gebeurt...

Goed, wat leren archivarissen hier nu van? Dat Goverts verhaal niet over archiveren in archivistische termen ging. En dat het allemaal kan. Niet meer zeuren dus. En niet meer zeggen dat iets niet kan.

Meer ruimte op deze blog:
- The Sky is NOT the limit!
- Een halve eeuw ruimtehistorie in beeld
- Stuur je naam naar de maan

Plaatje

Webcare: de praktijk - kleine archieven in een grote wereld #kvan09

En hierboven dan de slides voor mijn presentatie over webcare, vandaag tijdens de KVAN-dagen in Haarlem. Die presentatie doe ik samen met collega Albert van het Nationaal Archief, onder de vlag van Archief 2.0 - ik ben benieuwd naar de reacties!

Nabrander
En hieronder dan de slides van het eerste half uur, verzorgd door Albert:

Onze presentatie werd trouwens erg goed ontvangen! Goede vragen ook na afloop en veel mensen die ons later nog eens aanspraken over ons verhaal.

Ik heb trouwens niet de illusie dat alle archieven ineens aan webcare gaan doen, maar ik denk dat wel een aantal mensen na vandaag eens wat Google Alerts gaat instellen of zo. En dat in ieder geval iedereen ziet dat er dingen op internet gaande zijn, waar wij vaak geen weet van hebben. En dat we met die 'dingen' misschien wel 'iets' kunnen of zelfs eigenlijk moeten doen... Ik zeg: effect! :-)