20 juni 2009

Alles over sterrenkunde #kvan09


Hoe archiveer je de ruimte? Dat was de centrale vraag waaromheen Govert Schilling van de website Alles over sterrenkunde een praatje kwam houden tijdens de afgelopen KVAN-dagen. Fascinerend, die ruimte!

Op kosmische schaal stelt de mens in tijd, ruimte en materie natuurlijk geen donder voor. En eigenlijk weten we daarnaast ook nog eens vrijwel niets van het heelal om ons heen. Meten is weten, zeggen ze wel ooit. Sterrenkundigen meten zich echter suf, maar weten in de meeste gevallen (nog) niet hoe hetgeen gemeten is te interpreteren valt.

What's in a name?
En toch, gemeten wordt er dus en hoe! Ettelijke terrabytes aan informatie - foto's en data - per dag! Zoveel dat vliegtuigen van DHL dagelijks de gegevens moeten overvliegen, gewoon omdat je zelfs via de dikste datakabels deze data niet snel genoeg over de wereld gepompt zou krijgen.

Die terrabytes aan informatie worden verzameld door gigantische telescopen en andere apparaten. Ik meen me te herinneren dat de grootste telescoop er eentje was in Chili, genaamd de Very Large Telescope. Zijn opvolger is al in aanbouw, dat wordt de - je moet toch wat - Extremely Large Telescope.

Maar zo fantasieloos als sterrenkundigen zijn als het gaat om namen voor hun kindjes, zo navolgenswaardig zijn ze als het gaat over samenwerking en open data. Al hun databases, gevuld met die terrabytes aan informatie, zijn wereldwijd namelijk aan elkaar gekoppeld tot een soort virtuele sterrenwacht en kun je bovendien doorzoeken en gebruiken, als je wilt. Je hoeft alleen maar slimme zoekvragen te formuleren.

Leermomentje
Nou goed, zelfs het formuleren van die zoekvragen gaat voor ons leken natuurlijk al te ver. Wij kunnen ons in plaats daarvan vergapen aan de beelden in Microsoft Research's WorldWide Telescope, die ook gebaseerd zijn op dezelfde data. Ook al erg mooi! Voor het toegankelijk maken van data van een ander immens groot project zijn de sterrenjongens trouwens in zee gegaan met Google.

Intermezzo: wij archivarissen hebben al moeite om twee genealogische databases aan elkaar te knopen...

En zei ik zojuist dat sterrenkundigen fantasieloos waren? Ach, hoe dom! Ik vergat namelijk even hun ideeën over het multiversum, waarbij materie in zwarte gaten verdwijnt en mogelijk, aan de andere kant van het zwarte gat, in een andere tijd-ruimtedimensie weer bijdraagt tot een nieuwe oerknal. Zelfs George Lucas zou het niet verzinnen, maar zo gek bedacht is het niet. Dachten we ook ooit niet dat onze zon uniek was of anders toch zeker wel ons melkwegstelsel? Er blijken er nu ontelbaar veel van te zijn, dus waarom zou ons universum dan wél uniek zijn hè?

Waarheen, waarvoor?
Wat ons weer terugbrengt tot de mens, want wat is dan eigenlijk onze plek in dat grote heelal? Onbewust zijn vele sterrenkundigen naar het antwoord op die vraag op zoek. Is er elders leven? Intelligent leven? Intelligenter dan ons misschien?

We zien nu alleen nog maar de echt grote sterren om ons heen, maar er zijn er miljarden meer. Het leven op onze planeet is ontstaan gedurende een periode van eveneens miljarden jaren. Want als er zich leven begint te vormen is het niet meteen een olifant natuurlijk. Het begon met eencellige dingetjes, die zich onder de toevallige invloed van klimaatschommelingen, rampen en zo meer uiteindelijk hebben ontwikkeld tot de tweebenige wezens die wij nu zijn.

Maar de tijd en ruimte van ons heelal zijn wel zo ontzettend uitgestrekt, dat als er iets gebeurt, het wel onwaarschijnlijk toevallig zou zijn, als het dan maar één keer gebeurt...

Goed, wat leren archivarissen hier nu van? Dat Goverts verhaal niet over archiveren in archivistische termen ging. En dat het allemaal kan. Niet meer zeuren dus. En niet meer zeggen dat iets niet kan.

Meer ruimte op deze blog:
- The Sky is NOT the limit!
- Een halve eeuw ruimtehistorie in beeld
- Stuur je naam naar de maan

Plaatje

2 opmerkingen:

  1. je zou bijna zeggen: ruimte 2.0.
    Heel inspirerend verhaal.
    En nog een les voor archivarissen: je hoeft maar een heel klein beetje te weten en je kunt er toch een prachtig verhaal over vertellen, gigantische databases de lucht in helpen en samenwerken.
    Begin gewoon en laat de rest van de wereld je helpen.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. @Luud: Zo is dat! Waar is de vodcast voor alle niet-aanwezigen, denk ik dan... ;-)

    BeantwoordenVerwijderen

Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.