6 september 2010

Er zit archief in je naam #awb10

AWB Day 3
Photo: Francis Vlieghe / Copyright: VVBAD
Al tijdens Archives without Borders blogde ik over dit internationale archiefcongres. Het uitgesproken gevoel na de eerste dag bleef ook gedurende de tweede dag hangen. Een aantal sessies die ik bijwoonde zijn echter een apart verslag waard. Zo ook de sessie waarin Olivier Nyirubugara (geboren in Rwanda) die sprak over Non-mediated Archives: Naming as a Human Right Issue.

Mensenrechten en archieven
Bij mensenrechten denken wij aan dingen als vrijheid, onderwijs, gezondheid en dergelijke. Aan iets als het recht om je kind de naam te geven die je wilt, daaraan denken wij westerlingen doorgaans niet. En als wij het hebben over archieven, dan denken we al helemaal niet aan onze eigen naam.

In een goed aantal landen in de wereld ligt dat echter totaal anders. Voor bijvoorbeeld de mensen in Rwanda is hun naam een essentiële record keeping-tool. Olivier illustreerde dit aan de hand van een fragment uit de verfilming van Alex Haley's boek Roots. Daarin wordt de Gambiaan Kunta Kinte in het Amerika van 1767 als slaaf verkocht aan de planter Waller. Kunta weigert daarbij de naam 'Toby' te erkennen, die zijn nieuwe 'eigenaar' hem toebedeelt, en krijgt er net zo lang publiekelijk met de zweep van langs tot hij uiteindelijk toegeeft. Ik beken dat ik na een paar zweepslagen naar m'n notitieblokje ben gaan kijken, alhoewel aan het geluid weinig te doen viel...

Archieven en namen
Dat Kunta Kinte zijn eigen naam niet zomaar opgaf, is omdat zijn eigen naam niet zomaar een naam is. Zijn naam is namelijk full of history, full of future. Ik moest meteen denken aan de dubbele Januskop, symbool voor ons vak. Zonder geschiedenis geen toekomst. En dat is juist wat Kunta op dat moment werd afgenomen: zijn geschiedenis en dus zijn toekomst, door zijn ouders volgens eeuwenoude tradities vastgelegd in zijn unieke naam.

Een naam als archief. Er vindt zelfs selectie in plaats, want in één naam kun je natuurlijk niet alle culturele, sociale en economische context verwerken waarin een boreling in de wereld wordt gezet.

Namen en mensenrechten
En dan kom je als Rwandees naar Nederland en blijken wet- en regelgeving alhier niet bedacht op de tradities van je voorvaderen: bij het kiezen van de naam voor je dochter moet je ineens een naam pikken die een breuk in je 'archief' en tradities zal veroorzaken. Olivier herhaalde de woorden van Eric Ketelaar, die eerder (hier bijvoorbeeld) zei dat archieven nooit worden gesloten. Maar in dit geval had hij dus ongelijk. Een "violation of human rights", volgens Olivier.

Daarna vervolgde hij met een uiteenzetting van de functies van de naam in onze cultuur en de verschillen met de functies van de naam in zijn cultuur. Maar het belangrijkste punt was toen al gemaakt. Al met al een verrassende parallelsessie - Olivier verving trouwens een andere spreker - die een bijzonder inkijkje gaf in een andere cultuur en die bovendien een verrassende en persoonlijke draai gaf aan het fenomeen archieven.

Indrukwekkend en inspirerend.

4 opmerkingen:

  1. Jammer dat ik dit gemist heb. Je sprak er al op die dag zelf over en het is een interessant verhaal. Het toont opnieuw aan dat we echt verschillende culturen hebben en dat regels niet altijd het juiste doel dienen.
    Namen zijn belangrijk.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Die tv-serie heb je neem ik aan gemist. Ik kan me nog herinneren dat we de hele dag "kunta, kunta kinte" zeiden. http://nl.wikipedia.org/wiki/Roots_(televisieserie)

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Tjonge, een indrukwekkende blogpost, Christian. Een naam als archief... Dat zet aan tot nadenken over onder meer de effecten van naamsverandering, al dan niet officieel, al dan niet als je gaat trouwen, maar in je naam ligt inderdaad je voorgeschiedenis, het heden en de toekomstige geschiedenis besloten.
    Die scène van Kunta Kinte die zijn nieuwe naam Toby moet zeggen is inderdaad heel aangrijpend. Ik heb 'm indertijd gezien maar heb me toen niet gerealiseerd hoeveel er in een naam besloten ligt. Heel goed om dat eens onder woorden te brengen, dank je wel.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Luud: Er komen nog 'proceedings' van dit congres, dus dan lijkt me deze sessie er eentje om het uitgebreide verslag van na te lezen. Het was inderdaad een hele goede sessie, die precies paste binnen het doel waarvoor ik naar dit internationale congres was gekomen.

    @Sabine: Inderdaad, die serie heb ik compleet gemist - zag hem wel langskomen toen ik naar het filmpje zocht. Ik kan me overigens volledig voorstellen hoe zo'n boek of serie indruk hebben gemaakt bij mensen. Het is nauwelijks voorstelbaar dat het géén indruk zou maken.

    @Wat Van Waarden Is: Dankjewel voor je compliment! En graag gedaan. Naamsverandering is niet zomaar iets. Het omgekeerde komt natuurlijk ook voor: mensen die om wat voor reden dan ook hun naam willen laten veranderen (om met een bepaald verleden te breken of om een nieuwe toekomst tegemoet te gaan) en waarbij regels dit bemoeilijken. Een grote graad minder erg als in bovenstaande post verwoord, maar toch. Er zit meer in een naam dan wij dagelijks bij stilstaan.

    BeantwoordenVerwijderen

Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.