29 oktober 2010

Bezuinigen op democratie? Juist nu niet!


De cultuur- en erfgoedsector krijgt van de overheid flinke klappen. Bibliotheken moeten sluiten en het Nationaal Historisch Museum komt er niet eens. Het Concept Regeerakkoord, en dan vooral de bijlage, van het nieuwe Kabinet voorspelde voor archieven ook al niet veel goeds: zij zouden fors moeten inleveren.

Erg fors
En de angsten van toen blijken gegrond, want het concept is zonder twijfel omgezet in een definitief akkoord. Ondanks het hoopvolle...

"De uitgaven aan behoud en beheer van cultureel erfgoed, bibliotheken en het Nationaal Archief worden zoveel mogelijk ontzien."

...in de tekst van het regeerakkoord, valt het zwaard van Damocles op bladzijde 7 bij punt 28a van de bijlage alsnog splijtend naar beneden:

"De (...) Regionale Historische Centra worden gedecentraliseerd naar provincies met een korting op het budget van 25%."

Dat is echt heel erg fors...

Niet alleen het Rijk draagt trouwens zorg voor financiering van de RHC's (kort door de bocht genomen zijn dit de 'provinciale archieven'). Veel RHC's zijn namelijk voortgekomen uit fusies tussen rijksarchieven in de provincies en een of meerdere gemeentelijke archiefdiensten. En ook gemeentes zullen taakstellingen opleggen, waarvoor percentages tussen de 10 en 15% rondzingen. Dit raakt dus de hele sector, niet alleen die elf RHC's (en ook geen twaalf, want de archieven van Zuid-Holland worden beheerd door het gespaarde Nationaal Archief).

De afgelopen week roerden directeuren van verschillende van die RHC's zich al via de media. Noord-Holland noemt het een ramp, ook voor de camera, Utrecht spreekt van het failliet van wat we hebben opgebouwd en Gelderland ziet zijn nieuwbouw in gevaar komen: "Wie zit nu te wachten op een archief dat een dag per week open is?" Op Archief 2.0 wordt ook ernstig verontrust gereageerd.

Geen kant op
BRAIN (Branchevereniging Archiefinstellingen Nederland) stuurde vandaag een brandbrief naar de nieuwe staatssecretaris van OCenW, Halbe Zijlstra, in een poging het dreigende onheil alsnog af te wenden.

Archiefinstellingen bevinden zich namelijk in een onmogelijke positie, want hebben nauwelijks keuzevrijheid als het gaat om het besteden van hun budget. Verreweg het grootste deel van de begroting wordt immers opgeslokt door structurele kosten voor het beheer en behoud van collecties en depots. Inkomsten hebben we vrijwel niet:


"Dat heeft alles te maken met de bijzondere, meer dan culturele opgave van deze instellingen: de raadpleging van collecties van gemeente‐ waterschaps‐ en rijksarchieven staat mede ten dienste van de transparantie en de controleerbaarheid van de overheid en is daarom kosteloos. De laagdrempelige toegankelijkheid van overheidsinformatie is een basale randvoorwaarde voor een vitale democratie."

Cultuur is vrijwel nooit kostendekkend en voor archieven geldt dat in het kwadraat, door hun bijzondere positie en functie in het culturele veld en het democratisch bestel van ons land. Bezuinigen gaat dan ten koste van publiekstaken en dat tast het maatschappelijk belang aan.

Ieder van de elf RHC's waarover het gaat vormt binnen de desbetreffende provincie de grootste archiefdienst en soms zelfs de enige. De RHC's zijn voor het door kleinere en middelgrote instellingen gekenmerkte regionale archiefwezen ook onmisbare "aanjagers en steunpilaren", zoals BRAIN het zo mooi omschrijft.

Eigen vlees
Het niet-bestaande RHC van Zuid-Holland ontspringt de dans, dus er is nóg iets vreemds aan de hand met deze keuze van de nieuwe regering:


"De RHC’s waarin het rijk participeert, beheren bovendien net als het Nationaal Archief archieven van de rijksoverheid. Samen vormen al die bestanden van het rijk de rijksarchiefcollectie. Het valt niet te rijmen dat de regering het in Den Haag berustende deel van deze collectie ontziet en de delen die in de regio verblijven zo zwaar treft."

Net als met vlees, altijd van je af snijden? Onvoldoende kennis van zaken? Ambtelijke miscommunicatie dan wel verwarring? Of brengt BRAIN de nieuwbakken regering straks nog op een slecht idee?


"De verlaging van de rijksbijdrage betekent dan ook dat de RHC’s zozeer zullen moeten snijden in de personeelskosten, dat zij niet langer in staat zijn raadpleging mogelijk te maken. Zij kunnen, met andere woorden, hun archiefwettelijke taken niet meer vervullen. De deuren gaan dicht, de innovaties vallen stil, de democratie heeft het nakijken."

En dat voor een regering die de betrouwbaarheid en transparantie van het openbaar bestuur en de kwaliteit en toegankelijkheid van culturele voorzieningen voorop stelt.

Juist nu!
Ik zou bijna zeggen: zeker de huidige regering is het aan Nederland verplicht om juist extra te investeren in goed archiefbeheer. Want als de gangen van één regering ook later goed nagegaan moeten kunnen worden, dan is het van de huidige wel, gezien de vele 'hervormingen' die ze ons heeft beloofd.

Het gaat voor archieven dan ook niet om wat openingstijden, wat tentoonstellingen, digitalisering of wat dan ook. Het gaat in de eerste plaats om een van de fundamenten van onze democratie: controleerbaarheid van de overheid. Daar moet je van afblijven!

Beginnen we een petitie voor archivarissen en archiefgebruikers?

Plaatje

9 opmerkingen:

  1. Zelf kom ik uit de bibliotheekwereld en wordt er ook over petities gesproken.
    Een petitie met miljoenen handtekeningen zal ws zoden aan de dijk zetten, maar haal je die.

    Kunnen er geen andere ludieke acties bedacht worden die het "probleem" duidelijk zichtbaar maken en de politici met het schaamrood op de kaken anders zal laten beslissen

    BeantwoordenVerwijderen
  2. @Prodigieus: Ik heb het idee van een petitie vermeld omdat dit wel het minste is wat je kunt doen. Het is eenvoudig te organiseren en vergt van iedereen slechts een zeer kleine inspanning om zijn of haar stem te laten horen.

    Daarnaast zou je natuurlijk ook met andere acties moeten komen. We kunnen het Binnenhof volgooien met kopieën van archiefmateriaal. Ik denk aan dossiers van rechtbanken, beleidsnotities van provincies enzovoort. Onder het motto: "zonder geld geen archiefbeheer" of "wordt dit Het Nieuwe Beschikbaarstellen?"

    Overigens vind ik zo'n petitie niet aan mij. Het is veel sterker als BRAIN (in samenwerking met andere partners, zoals de KVAN, onze beroepsvereniging) daar werk van maakt.

    Bedankt voor je reactie.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Goed stuk.
    Kun jij geen Algemeen Rijksarchivaris worden?

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Archieven.org: Ik heb in ieder geval het vereiste diploma. ;-) (Toegegeven, hij is een beetje flauw...)

    Voor de volledigheid, voor anderen: hier de reactie van de huidige Algemeen Rijksarchivaris op de bezuinigingsplannen (alhoewel ik me nog steeds afvraag in hoeverre en waarop dit eigenlijk een reactie is).

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Ieder RHC waarin een voormalig rijksarchiuef is opgenomen, heeft een vertegenwoordigferb van de ministerb in het bestruur. Wat is eigenlijk de reactie van die rijksbestuurders? Treden ze en bloc af?

    Eric Ketelaar

    BeantwoordenVerwijderen
  6. In de NRC van 26 oktober stond ook nog een bericht waarin enkele archivarissen sprekend worden opgevoerd over de bezuinigingen. Jantje Steenhuis twitterde erover met deze bijlage: http://www.nrc.nl/digitaleeditie/NH/20101026___/1_009/article7_image.html

    BeantwoordenVerwijderen
  7. @Eric: Bedankt voor je reactie. Ik heb nog niks gehoord van de positie welke de bestuurders namens het Rijk innemen, en ik vraag me af of die met een afzonderlijk standpunt (naar buiten) zullen komen. Misschien reageert er nog eentje op deze blog. ;-)

    Het is sowieso de vraag in hoeverre zij nog een rol zullen spelen, als hun plek t.z.t. ongetwijfeld ingenomen gaat worden door vertegenwoordigers vanuit de provincie. Maar dat zijn processen waar ik (op het moment) geen zicht op heb.

    @Wat Van Waarden Is: Dank voor de link. Ik zag later ook nog het artikel langskomen, maar dan via Archief 2.0.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Uiteraard wil ik meewerken aan een petitie. Of het zin heeft beetwijfel ik echter. Politiek en archief zijn aartsvijanden. De politiek wil helemaal géén openheid en transparantie, kortom toegankelijkheid voor elke burger. Stel je voor dat je dan ook verantwoording moet afleggen. Ik hoop, voor één keertje dan, dat ik ongelijk krijg!

    Thijs Hannen

    BeantwoordenVerwijderen
  9. @Thijs: Bedankt voor je reactie. Ik vraag me trouwens af in hoeverre 'de politiek' (in dit geval) archieven heeft gekoppeld aan zaken als democratie, openheid, transparantie enzovoort. Ik vermoed dat ze simpelweg denken te bezuinigen op 'cultuur/erfgoed'. Bezuinigen dus op een 'linkse hobby' in plaats van op een belangrijke peiler van ons democratische systeem.

    Onbewust onwetend?

    BeantwoordenVerwijderen

Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.