Mijn vader was een van de bijna 28 000 vermoorde joden in de tijd dat Demjanjuk in Sobibor actief was en een van de zes miljoen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgebracht. Per definitie was hij dus niet meer dan een geval in de marge.
Maar naarmate de tijd verstrijkt, neemt mijn verdriet om hem alleen maar toe.
Uit de ondertitel blijken de twee verhaallijnen die met elkaar verweven zijn en waarvan Hellmann, medeaanklager in het proces tegen Iwan (John) Demjanjuk, de kampbeul van Sobibor, als in een dagboek verslag doet. Die speurtocht begint als de gemiddelde uitzending van Verborgen Verleden: buurtbewoners vertellen hun verhaal, afspraken met lokale historici blijken al geregeld en archivarissen draven op met de archiefstukken al in de hand. Alsof Hellmann een begrijpelijk zetje nodig had om in het oorlogsverleden van zichzelf, zijn vader Bernhard en de omgeving Ede te duiken.
 |
| Paul Hellmann |
Het persoonlijke verhaal van Hellmann leest als exemplarisch voor de ervaringen van veel anderen, die allemaal op enig moment na de oorlog zijn begonnen met te achterhalen wat er precies is gebeurd met een vader of een moeder, een broer, zus, zoon of dochter.
Dagrapporten van de politie in het beklemmende Ede, een bericht van het Rode Kruis en strafdossiers uit het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging. Allemaal archiefstukken die in het boek hun opwachting maken en rafel voor rafel het verhaal vertellen van de laatste dagen uit het leven van Bernhard Hellmann. Maar wie tipte uiteindelijk de politie en verraadde zijn onderduikadres?
Decor
Paul Hellmann vertelt in dit boek een van de vele verhalen die het verschrikkelijke decor vormen bij wat ik verder alleen van berichten in het nieuws ken: het proces tegen John Demjanjuk.
"Als de oorlog voorbij is, kom ik je halen", waren de laatste woorden die Hellmann van zijn vader mocht horen. Hoe houd je je dan staande in een rechtszaal, waar de verdediging van de verdachte door mag blijven filosoferen over door nietjes veroorzaakte gaatjes in een dienstausweis, een SS-identiteitskaart? Surrealistisch bijna.
Kortom
Op een wrange manier een mooi boek, dat prachtig illustreert hoe persoonlijk archieven kunnen zijn en hoe de informatie in die archieven vaak gerijmd moet worden met het geheugen van mensen. En hoe uiteindelijk op veel vragen ook archieven (en mensen) altijd het antwoord schuldig zullen blijven. De tip van Eric Ketelaar meer dan waard!
En Demjanjuk? In mei werd de 91-jarige veroordeeld tot vijf jaar celstraf, maar in afwachting van zijn hoger beroep verblijft hij op dit moment als stateloos burger in een Duits verzorgingstehuis. Juist vandaag las ik het nieuws dat opnieuw aangifte tegen hem is gedaan. Hij zou als bewaker in het concentratiekamp Flossenbürg medeschuldig zijn aan de moord op 4.974 gevangenen.
Meer informatie over Bernhard Hellmann vind je in het Digitaal Monument Joodse Gemeenschap.
Update 18 maart 2012
John Demjanjuk overleed op 17 maart 2012. Zie verder dit bericht
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.