7 juni 2010

Pechtold over openbaarheid archieven


Mijn laatste post dateert alweer van 24 mei. Schande! Maar het weer was de laatste tijd heerlijk, dus ik heb lekker op m'n balkonnetje achterstallig leeswerk weg zitten werken, het ene papieren blad na het andere.

En zo stuitte ik in het Historisch Nieuwsblad op een interview met Alexander Pechtold over de openbaarheid van archieven. Volgens hem - en dat is in dit geval ook zo - lopen we in Nederland namelijk gruwelijk achter met het toegankelijk maken van ons archiefmateriaal. En bovendien lijkt geheimhouding daarbij eerder dan openbaarheid de norm. Het is volgens de politiek leider van D66 onduidelijk wat openbaar is en wat niet. Wie mag wanneer wat inzien? En er moeten volgens Pechtold duidelijker selectiecriteria en termijnen worden vastgelegd.

Koninklijk Huis
Als - in mijn ogen ongelukkig gekozen - eerste voorbeeld geeft hij het Koninklijk Huisarchief, natuurlijk specifiek aangaande documenten over Bernhard en de Lockhead-affaire. Naar mijn idee vliegt Pechtold daar even uit de bocht als hij zegt dat privé-documenten, zoals ansichtkaarten en foto's, gewoon buiten dat archief moeten worden gehouden en dat de rest dan zo snel mogelijk openbaar gemaakt moet worden. Hij gaat daarbij namelijk voorbij aan het feit dat in werkelijkheid het héle Koninklijk Huisarchief een privé-archief betreft. Maar Pechtold ziet het eerder als een overheidsarchief, waarin per ongeluk ook wat persoonlijk papierwerk is terechtgekomen.

Verder snijdt hij wel goede punten aan. Over de behandeling van Wob-verzoeken bijvoorbeeld. Die duren volgens hem in Nederland wel vier weken terwijl iets soortgelijks in Amerika al met vier uur is bekeken. Met beide situaties heb ik zelf geen ervaring, maar meer snelheid op dat vlak lijkt me voor het goed functioneren van onze democratie wel van buitengewoon belang.

Geheim!
In die context haalt Pechtold ook een relevante uitspraak van de commissie Davids aan, die onderzoek deed naar de Nederlandse steun aan de oorlog in Irak. Er blijft volgens de commissie te veel geheim en er zou volgens Pechtold dan ook een instantie moeten komen die steekproefsgewijs controles uitvoert naar de geheimhouding van archiefstukken. Daarnaast moet er een lijst komen van geheime stukken, zodat onderzoekers weten wat wanneer openbaar wordt.

Geheimhouding is volgens de voorman van D66 nu vaker regel dan uitzondering, terwijl er eigenlijk simpelweg zoveel mogelijk toegankelijk (hij bedoelt: openbaar) moet worden gemaakt. "Nee, tenzij" moet veranderen in "ja, mits."

Smakelijk
Ik ben het deels met Pechtold eens. Het is beschamend dat we nog steeds met zulke grote achterstanden kampen bij het toegankelijk maken en overbrengen van archieven. Daarnaast zijn er inderdaad talloze documenten waarbij je jezelf afvraagt waarom ze nu nog steeds het predikaat 'niet openbaar' dragen. En ja, ook de trage termijnen waarbinnen Wob-verzoeken worden afgehandeld moeten aangepakt worden. Meer en sneller openbaar dus en - in Pechtolds woorden - minder geheimhouding.

Maar ik proef dat de standpunten van Pechtold sterk gekleurd zijn door enkele spraakmakende onderwerpen en voorvallen. Ook de keuze voor een woord als 'geheimhouding' doet denken aan situaties waarin spannende zaken bewust onder de pet worden gehouden. Maar goed, zulke taal is natuurlijk de politiek eigen.

Van zo'n lijst van geheime stukken zou in de praktijk vermoedelijk ook Alexander Pechtold niet echt gelukkig worden. Waarschijnlijk verwacht hij eerder een selectie van geheime stukken rond smaakmakende zaken: zogezegd de geheime topstukken. Maar ja, dan moet er vast nog een extra controlerende instantie opgericht worden om op haar beurt het selecteren weer te controleren.

Ik ben eigenlijk wel benieuwd naar de standpunten die andere partijen hebben ingenomen waar het ons vakgebied betreft. Nog eens naar zoeken vanavond...

Plaatje: Responsibility-Freedom Demands It

7 opmerkingen:

  1. Dag Chris,
    Daar roer je een gevoelig punt aan, de WOB. Dat staat toch voor Wet Openbaarheid Bestuur en er is duidelijk in geregeld welke lichamen hun informatie moeten prijsgeven als daar om gevraagd wordt. En wat blijkt? Het verstrekken van die informatie wordt beschouwd als een dienst, waar de aanvrager uiteraard leges voor moet betalen. Zie het jammerlijke verhaal van mijn collega Brenno de Winter, die zo door de VNG een tot een reeks oor/oren aangenaaid zou krijgen...
    http://www.bigwobber.nl/

    Groeten van Richard

    BeantwoordenVerwijderen
  2. @Richard: Maar was het niet zo dat daar inmiddels een gerechtelijke uitspraak tegenover staat?

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ja, uiteindelijk wel, maar heb je gezien hoe lang dat allemaal heeft geduurd?

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Richard: Da's waar, maar natuurlijk niet waar Pechtold op doelde. Die doelde nog maar op de inhoudelijke behandeling van een normaal verzoek. In het geval van Brenno zit er nog het verhaal aan vast van het al dan niet terecht (onterecht dus) heffen van leges door een gemeente voor die behandeling.

    Uiteindelijk komt het op hetzelfde neer natuurlijk: het lijkt wel alsof de overheid alle mogelijke moeite doet om transparantie tegen te gaan, terwijl het juist omgekeerd zou moeten zijn.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. @Rienk: Bedankt voor de link! Lijkt me zo op het eerste oog een prima voorstel van ze.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Je weet dat ik ten aanzien van openbaarheid voor een veel losser regime ben. Hoewel Nederland bekend staat als tolerant zijn we op dit gebied duidelijk minder tolerant dan andere landen. Alsof we ons schamen voor ons eigen verleden en vooral geen rekenschap willen afleggen van wat de overheid gedaan heeft.
    Vergissen is menselijk en fouten maken hoort bij werken.

    Hopelijk komt daar verandering in.

    BeantwoordenVerwijderen

Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.