18 augustus 2010

Kassa!


Nog geen maandje geleden schreef ik over het schitterende project Van Papier Naar Digitaal. Nog voordat ik de loftrompet stak over de vrijwilligers van VPND eindigde ik met de volgende woorden:

En dan te bedenken dat er collega's zijn die dit initiatief tegenwerken?! En wel door de deelnemers beperkingen op te leggen bij het fotograferen van nota bene openbare en niet auteursrechtelijk beschermde archiefstukken! Aan de schandpaal moeten ze, met naam en toenaam.

Nou, vandaag kreeg ik onderstaande email:

Hoi Christian,

We stuiten op een verbod tot publiceren van foto's van DTB's, bij een van de voormalige Rijksarchieven. Publicatie bij Van Papier naar Digitaal mag aleen, als PER FOTO een bedrag van 17 euro wordt betaald.

Heb jij enig idee bij wie ik daarover mijn beklag kan doen?

Groeten van [naam verwijderd]

Belachelijk natuurlijk. Ongetwijfeld baseert dit RHC - ik heb nog geen naam, maar het BHIC is het niet - zich op een soort van gebruiksrecht, want met auteursrecht kan dit in ieder geval al niks te maken hebben.

Via Twitter kwamen al snel wat reacties los.

Een oud-studiegenote van mij, Sandra Flaat, heeft korte tijd geleden haar scriptie aan exact het onderwerp Het heffen van gebruiksvergoeding op reproducties door archiefinstellingen gewijd. Uit Sandra's onderzoek bleek al dat er her en der veel onduidelijkheid is over wat wel en niet mag en dat er veel verschil zit in de manier waarop de verschillende archiefdiensten met dit soort verzoeken omgaan.

Bij het BHIC kun je bezwaar aantekenen tegen beslissingen en als je daarna nog in beroep wilt gaan tegen de beslissing naar aanleiding van je bezwaar, dan ligt de weg naar de bestuursrechter open. Overigens is deze procedure specifiek bedoeld voor beslissingen inzake verzoeken tot raadplegen van niet-openbaar archief. Ik weet eigenlijk niet in hoeverre dit ook geldt voor allerlei andere beslissingen. Nog nooit voorgekomen, mezelf dus ook nog nooit in verdiept.

De ombudsman werd nog genoemd en wie weet dat zelfs een emailtje aan Martin Berendse kan helpen. Geen idee. In ieder geval eerst maar eens de directeur van het bewuste RHC zelf om opheldering vragen. Ik kan me namelijk niet voorstellen dat iemand dit serieus zou willen laten betalen.

Bob Coret meldde nog dat in ieder geval het RHC Groninger Archieven en het RHC Limburg volgens hun tarievenlijsten ook een beleid van gebruiksvergoedingen aanhouden. In hoeverre dit in de praktijk daadwerkelijk gehanteerd wordt, dat is natuurlijk de vraag.

Hoe dan ook, de betrokken vraagsteller was in ieder geval "stomverbaasd" over het horen van a) de verplichte gebruiksvergoeding en b) de hoogte daarvan.

Maar nog even los van hoe dit precies in elkaar steekt en wat je als archiefdienst al dan niet zou mogen vragen en op basis waarvan dan wel, denk ik dat de grote vraag vooral is: wil je dit wel?

Wordt ongetwijfeld vervolgd...

(Een plaatje houden jullie tegoed. Na drie pogingen geef ik het voor vandaag weer op om tegen het internetfilter van het BHIC te vechten. Even wachten dus tot ik naar huis mag!)

Update
Ik begreep van een collega dat die bezwaar- en beroepsprocedure op het BHIC inderdaad voor iedere beslissing geldt, niet alleen voor beslissingen inzake verzoeken tot raadplegen van niet-openbaar archief.

(Inmiddels staat het plaatje dus online. Dan snap je nu zelf waarom deze schunnige foto, te vinden op een webpagina over straffen in de Middeleeuwen, door ons internetfilter werd geplaatst in de categorie 'sex'. En mijn blog binnenkort ook vast weer. ;-))

27 opmerkingen:

  1. In de raad van de gemeente Moerdijk, waar ik sinds maart lid van ben heb ik een initiatiefvoorstel ingediend om openbare bestuursinformatie vrij te mogen gebruiken. Het werd met algemene stemmen aangenomen.

    Het zou vreemd zijn als dezelfde informatie straks bij, in dit geval, Regionaal archief West-Brabant terecht zou komen en dan ineens onderworpen wordt aan een gebruiksvergoeding....

    Kortom ik ben voorstander van vrij gebruik van overheidsinformatie en dus archieven. Daarbij denk ik dan bijvoorbeeld aan een creative commons licentie. De open overheid, open data bewegingen ondersteun ik van harte. Op ambtenaar 2.0 is regelmatig aandacht voor deze discussie. Zie bijvoorbeeld semantisch web en open overheidsdata

    Eigenlijk vind ik ook dat je als archivaris dit principe zou moet hanteren om zodoende het hergebruik van informatie te bevorderen.

    In de nieuwe Archiefwet, mocht die er ooit komen, zou dit gewoon opgenomen moeten worden. Ik zal dit ook eens in de archiefvisiediscussie opwerpen.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. @Bennie: Mooi werk! Zowel het voorstel als het in eensgezindheid aannemen daarvan door de Moerdijkse gemeenteraad. Nou zijn ze bij het RAWB niet zo bezig met laten betalen voor dit soort zaken, maar ik begrijp wat je bedoelt. Een beetje vergelijkbaar met: iets wat eerst openbaar was, kan niet later ineens op niet-openbaar worden gezet (tenzij... enkele specifieke situaties).

    Ben het met je eens: hoe opener beschikbaar en hoe vrijer te gebruiken, hoe liever het me is. Daar komen mooie dingen van. En zo wordt ons materiaal toch zo breed mogelijk verspreid, wat me de bedoeling lijkt.

    Alhoewel ik er persoonlijk geen voorstander van ben, kan ik me voorstellen dat voor bepaalde diensten wel een vergoeding wordt gevraagd. Maar toch zeker niet voor het gebruik van openbaar materiaal waarop bovendien geen enkel (auteurs)recht (meer) berust.

    Voorbeeld: voor het leveren van een scan kan ik me voorstellen dat een archiefdienst een vergoeding vraagt. Voor het gebruiken van die scan niet.

    Dank voor je reactie, Bennie!

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Was ik nog maar op vakantie! :)

    Laten we vooral de diensten eens gaan noemen die dat doen, of is dat tegen de ethische code?

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Luud: We willen allemaal nog wel op vakantie zijn! ;-)

    Het noemen van de dienst was niet tegen de ethische code, maar was wel tegen de afspraak in die ik maakte met 'mijn bron'. Ik leerde trouwens ook pas vandaag van de naam hoor.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Wat mij mateloos irriteer is als je bij het Gelders Archief een plaatje of foto wilt bekijken dat er met grote koeienletters "Geldersarchief.nl" doorheen staat, je kan bijna de afbeelding niet eens meer goed bekijken vanwege dat irritante woord van hun.
    Ik hoop dat het Geldersarchief hier rap mee op wil houden, zo vergaat je wel de lol om eens goed naar een historische foto te kijken.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. @butlerbob: Dankjewel voor je reactie.

    Tja, ik ben zelf geen fan van die watermerken. Ik snap wel waarom ze het doen hoor, maar ik vraag me af of ze daarmee nu daadwerkelijk misbruik tegengaan en ineens meer bestellingen krijgen.

    Het negatieve effect is dat er vast heel veel 'gewone mensen' zijn die maar wat graag lekker oude plaatjes hadden gekeken, maar die daarin nu gefrustreerd worden.

    En ik vermoed dat de tweede groep veel groter is dan die eerste groep... In mijn ogen dus niet zo'n klantvriendelijke of zinvolle zet van het Gelders Archief.

    Maar goed, ik heb er geen onderzoek naar gedaan en ik ken natuurlijk ook hun exacte beweegredenen niet.

    Misschien moet je ze gewoon eens een mail sturen, dat je graag foto's bekijkt, maar dat er nu geen bal meer aan is? Als meer mensen dat doen, houden ze er misschien mee op.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. @butlerbob @christian
    Mij was het watermerk al eens opgevallen bij het bekijken van kaarten. Om details te bekijken kan ik nog wel inzoomen en heen en weer schuiven, maar ik wil juist graag een goed ruimtelijk beeld hebben! Het watermerk verpest dus ook dit.
    Natuurlijk kan ik ook alle kaarten in het 'echt' bekijken in het archief, maar via Internet is eigenlijk zoveel makkelijker en beter voor de archiefstukken. Want op internet kan ik zoomen en schuiven met de kaart, zoveel ik wil en kan ik alles rustig 6 keer bekijken als ik er zin in heb.

    Inmiddels heb ik mijn beklag gedaan via Twitter. Mocht er geen reactie komen, dan zal ik er nog een mailtje achteraan sturen.

    Inkie

    BeantwoordenVerwijderen
  8. @Inkie: Meteen een mooie test om te zien hoe actief ze hun Twitter-account monitoren. ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Ik zoek al enige jaren via het internet naar genealogische gegevens. Het is mij opgevallen dat veel archieven en gemeenten geen kosten in rekening brengen om de gegevens in te zien. Het is mij ook opgevallen dat enkele daar wel een vergoeding voor vragen!
    Hoe komt het dat de ene grote gemeente (Rotterdam) geen geld vraagt voor het bekijken van gegevens via het internet en dat een andere (grote) gemeente (Amsterdam) daar wel een vergoeding voor wil hebben? Het gaat mij niet om de hoogte van de vergoeding maar om het principe van vrije nieuwsgaring uit openbare archieven via het internet. Graag wil ik via deze reactie de discussie over dit onderwerp verbreden.

    BeantwoordenVerwijderen
  10. @Peter: Bedankt voor je reactie. Het door jou aangesneden punt is ook binnen de archiefwereld regelmatig onderwerp van gesprek. Maar het gaat over iets wezenlijk anders dan de kwestie in mijn blogpost.

    Nieuw Land (het archief waar het hier om gaat) berekent kosten voor iets waarvoor ze helemaal geen kosten kunnen berekenen. Ze leveren in dit geval namelijk geen enkele dienst aan de klant, behalve dan dat ze de archiefstukken beschikbaarstellen (en dat zijn ze wettelijk verplicht, zonder daarvoor een vergoeding te mogen vragen). De vrijwilligers van VPND fotograferen en publiceren vervolgens. Met andere woorden: Nieuw Land doet niets waar zij kosten voor in rekening zouden kunnen brengen.

    Amsterdam (en het BHIC trouwens ook) rekenen kosten voor het online laten inzien/downloaden van scans van aktes. Dat mag, want je levert immers een extra dienst/service aan de klant.

    Met vrije nieuwsgaring heeft dit niets te maken en met de Archiefwet ook niet. Iedereen kan naar de studiezaal komen en daar het materiaal vrij inzien, fotograferen en publiceren (tenminste op het BHIC - ik weet niet hoe Amsterdam omgaat met fotograferen en zo). Online is gemakkelijker voor de klant en in sommige gevallen betaal je dus voor dat extra gemak.

    Sommige archieven hebben geen scans online, je kunt dan alleen kopieën bestellen. Maar daarvan vindt niemand het vreemd dat ervoor betaald moet worden. Met andere woorden: digitaal beschikbaar wordt synoniem gesteld aan gratis beschikbaar. Misschien logisch, gezien veel webontwikkelingen om ons heen, maar zeker niet terecht.

    Tenslotte, je kunt je natuurlijk afvragen of archieven er verstandig aan doen om geld te vragen voor het online inzien van scans, maar dat is een andere discussie. Iedere instelling maakt daarin een andere afweging.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Ik werd gewezen op een internetdiscussie over tarieven, waarin de naam van Nieuw Land voorkwam. Bij deze eenreactie van Nieuw Land.

    Ten eerste: Nieuw Land heeft nooit een verzoek gekregen van de Verenigng Van Papier naar Digitaal voor het gebruik van welke afbeelding dan ook. Er is op basis van ons tarievenoverzicht een rel gestart, die feitelijk nergens over gaat.
    Ten tweede: Nieuw Land is zeer flexibel in het hanteren van die tarieven. Ook al zijn we (en dat is voor sommige archivarissen kennelijk verwerpelijk) ook een museum, studiezaal bezoekers betalen nooit toegang. In overleg met de bezoekers worden afspraken gemaakt over betalingen en daar ontstaat nooit onenigheid over. Collega's kunnen altijd op onze meegaandheid wat betreft diensten en tarieven rekenen.
    Nieuw Land heeft geen ontsnappingsclausule omdat we die niet nodig hebben want 'we komen er altijd wel uit'. En zo niet dan ben ik als directeur gemakkelijker bereikbaar via een telefoontje of onze website dan via een of ander blog.
    Als dit een onbeholpen poging is om een discussie over tarieven aan te zwengelen dan krijgt het mijn voordeel van de twijfel: feit is dat er teveel onduidelijk is en dat tarieven in mijn ogen beter op elkaar afgestemd kunnen worden. Ook voel ik mee met hen die vinden dat openbare informatie gratis moet zijn. In Convent-verband hebben we hier ook menigmaal over gesproken en zal ook nog wel vaker gesproken worden. Indien de kosten van de diensten van archieven op een andere manier dan via tarieven voor de gebruikers gedekt kunnen worden, ook voor de langere termijn, ook in een tijd waarin ondernemerschap steeds belangrijker wordt gevonden, ook in een tijd waarin enorme investeringen in de archief-infrastructuur noodzakelijk zijn, dan zal ik me daar een warm voorstander voor tonen. Als je tot die tijd problemen hebt, bel me gerust.

    Arjan Agema
    directeur Nieuw Land

    BeantwoordenVerwijderen
  12. @Arjan Agema:
    Goed dat je reageert op deze discussie, alhoewel het lijkt alsof je de aanval als verdediging kiest. Het is de vraag of dat online altijd zo sterk overkomt, zeker bij klanten.

    Maar hoe zit het nou met de gebruiksvergoeding? Want daar hebben we nog geen antwoord op? Of berust precies dat op een misverstand?

    (Ik ga er gemakshalve maar even vanuit dat jij ook daadwerkelijk de A. Agema, directeur NLE, bent. Heb het verder niet geverifieerd.)

    BeantwoordenVerwijderen
  13. @Arjan: Dankjewel voor je reactie. Het ontbreekt me vanavond aan de mogelijkheid om nog een inhoudelijke reactie te geven die recht doet aan de jouwe, maar die mag je natuurlijk wel zo snel mogelijk van me verwachten.

    BeantwoordenVerwijderen
  14. @Arjan Agema: je stelt dat je meevoelt met hen die vinden dat openbare informatie gratis moet zijn, terwijl in de tarievenlijst van je studiecentrum gesuggereerd wordt dat dit studiecentrum helemaal geen openbare informatie herbergt. Of interpreteer ik de zinsnede "Voor iedere vorm van openbaarmaking van documenten en beeldmateriaal uit de collecties van Nieuw Land heeft u toestemming nodig" nu verkeerd? 'k Ben ook erg benieuwd naar wat jullie onder "eenmalig gebruik" verstaan. Als ik als particulier een foto bij jullie bestel, mag ik maar één keer naar die foto kijken?

    Het kan best zijn dat er in erfgoedland veel onduidelijk is over tarieven, maar tarievenlijsten als die van het Nieuw Land Erfgoedcentrum helpen ook niet echt om duidelijkheid te scheppen...

    BeantwoordenVerwijderen
  15. @Arjan: Nogmaals dank voor je reactie. Ik zal er hieronder punt voor punt op reageren.

    Dat er nooit een soort van officieel verzoek is gekomen van een vereniging Van Papier Naar Digitaal, is om de doodeenvoudige reden dat hier geen sprake is van een 'organisatie' die dergelijke verzoeken indient. Het betreft namelijk een initiatief van particulieren die elkaar online (en offline) hebben gevonden, op eigen titel - dus als 'normale' bezoeker - archieven bezoeken, archiefdocumenten fotograferen en deze foto's via het internet uitwisselen/publiceren. Zogezegd heeft Nieuw Land dus wel degelijk een 'verzoek' gehad, namelijk van particuliere bezoekers, zowel offline (via de studiezaal) als online (via de email).

    Dat de 'rel' in jouw ogen 'feitelijk nergens over gaat' is toch tenminste slechts jouw mening. De bewuste vrijwilligers - toch ook jullie klanten - denken daar namelijk heel anders over en jouw woorden doen hun klacht in mijn ogen dan ook geen recht. Maar goed, ik wil wat dit aangaat niet namens de betrokken vrijwilligers gaan spreken.

    Dat de medewerkers van Nieuw Land flexibel zijn ten aanzien van de tarieven, dat is in ieder geval in deze situatie (nog) niet gebleken, gezien de ervaring van de vrijwilligers.

    Dat je als directeur gemakkelijk bereikbaar bent, is te prijzen. Ik constateer echter dat de bewuste vrijwilligers al een paar keer tegen een muur op zijn gelopen bij Nieuw Land en desondanks niet bij jou zijn uitgekomen met hun probleem. Dat geeft dan toch te denken.

    Tegenwoordig is het internet, zelfs via 'een of ander blog' (ik bespeur enig sarcasme in je woorden), de meest gangbare 'klachtenlijn' aan het worden. Dat is misschien niet altijd prettig voor ons, niet altijd correct of niet altijd wenselijk in onze ogen, maar het is wel de werkelijkheid, waarop ook archiefinstellingen hebben in te spelen - of niet, want dat is een eigen keuze.

    Ik bedoel maar te zeggen: klanten klagen steeds vaker langs andere wegen dan die wij voor ze hebben uitgestippeld. Iets als 'webcare' (zoals jouw reactie op deze blog) wordt (of is misschien al) net zo belangrijk als telefonische bereikbaarheid van de directeur.

    Wat de door jou bedoelde tarievendiscussie betreft: nee hoor, dit was geen poging die op te starten, zeker niet 'onbeholpen'. De discussie gaat hier namelijk helemaal niet over het door archiefdiensten gratis online moeten aanbieden van scans (ook het BHIC laat - als een van de weinigen op dit moment - voor het inzien/downloaden van een deel van haar scans trouwens betalen).

    Sterker nog: de vrijwilligers van VPND willen niets liever dan op de studiezaal de archiefstukken zelf komen fotograferen om ze vervolgens zelf online aan te bieden - zij nemen dus zelf al het werk en alle kosten voor hun rekening, in tegenstelling tot de situatie die jij in de laatste alinea van je reactie beschrijft, waarin de archiefdienst moet scannen, ontwikkelen, hosten en zo meer - dus al het werk en de kosten voor haar rekening neemt - en logisch genoeg dan ook nadenkt over een vergoeding voor het gebruik van die extra service door klanten.

    Wat dat betreft gaat het hier dus over twee totaal verschillende situaties en discussies. En jouw antwoord gaat dan ook voorbij aan waar het eigenlijk om draait: de torenhoge gebruiksvergoeding die gevraagd wordt wanneer iemand een of meerdere foto's online wil publiceren. Want voor zover ik weet bestaat er voor een archiefinstelling geen 'recht' op basis waarvan ze een (gebruiks)vergoeding kan vragen wanneer particulieren door henzelf gemaakte foto's op een eigen website publiceren, wanneer het openbare, niet-auteursrechtelijk beschermde archiefstukken betreft. Maar ik leer graag bij, indien ik het mis heb.

    BeantwoordenVerwijderen
  16. Speelt hier niet, meer dan de juridische en financiële kant van de zaak, juist ook de angst de grip op eigen collectie te verliezen?

    BeantwoordenVerwijderen
  17. @Robert is een archiefinstelling überhaupt eigenaar van een overgedragen archief? Of alleen beheerder, en is een openbaar, niet-auteursrechtelijk beschermd overgedragen archief eigendom van Ons Allen?

    BeantwoordenVerwijderen
  18. @Jeroen: goed punt! Maar is de Nachtwacht dan niet ook "van ons allen"? In musea mag je toch vaak ook niet fotograferen... Of is dat - juridisch - toch anders? Daarom was dat Wiki loves art/NL project ook zo interessant.

    Mijns inziens niet geheel onredelijk punt van Arjan Agema (al is het onsympathiek gebracht) dat het archief/museum graag een centje bijverdiend aan reproducties in deze moeilijke, cultuurprofijt tijden. Maar geld vragen aan mensen die zelf fotograferen, tja... En 17 euro is natuurlijk helemaal zot.

    Zijn er trouwens ook geen voorbeeld van musea waar je tegen betaling mag fotograferen? Ik herinner mij vaag iets uit het buitenland: Italie?

    BeantwoordenVerwijderen
  19. @Robert: In Oostenrijk (Abdij van Melk, die diende als setting voor de Naam van de Roos van Umberto Eco) moet je extra betalen als je een statief wil meenemen. Uit de hand fotograferen is gratis. Het Louvre kende vroeger ook een tarief voor een statief.

    BeantwoordenVerwijderen
  20. @Robert: Het (inderdaad juridische) verschil tussen fotograferen in musea en in archieven is de Archiefwet 1995. Die stelt in artikel 14:

    "De archiefbescheiden die in een archiefbewaarplaats berusten zijn (...) openbaar. Ieder is (...) bevoegd die archiefbescheiden kosteloos te raadplegen en daarvan of daaruit afbeeldingen, afschriften, uittreksels en bewerkingen te maken of op zijn kosten te doen maken."

    Op de puntjes staan wat uitzonderingssituaties, die je in artikel 15 t/m 17 kunt vinden, maar die niet van toepassing zijn op de archiefstukken waar het in mijn blogpost over gaat. Over welke stukken het dan gaat, dat kun je in de update vinden op de post Kassa bij! (kijk onderaan voor de update)

    Zelf fotograferen van die stukken mag dus gewoon. Dat vindt Nieuw Land overigens ook (al loopt hun tarievenlijst daarbij achter). Alleen moet je voor het publiceren daarvan dus a) schriftelijk toestemming vragen, en b) flink betalen. En daar wringt hem de schoen - ik ken tot nu toe ook geen enkele andere archiefinstelling die dit doet. (Laat het me weten als ze er zijn!)

    Dat archieven graag een centje bijverdienen aan reproducties die ze zelf maken, daar lijkt me weinig mee mis - als je bij het BHIC een scan van zo'n archiefstuk bestelt, dan betaal je daarvoor ook een vergoeding. Maar dat je gaat bijverdienen aan reproducties die een ander maakt, dat moet iemand - wellicht Arjan - me dan toch eens uitleggen.

    BeantwoordenVerwijderen
  21. @christian: Was ook een beetje een quasi naïeve vraag van mij: het juridische verschil tussen musea en archieven is natuurlijk de archiefwet. Het rijksmuseum mag, verstandig of niet, de Nachtwacht gerust 10 jaar in het depot opbergen... Toch, en daar gaat het mij om, speelt hier meer dan het puur juridische aspect. De vraag is: van wie is de collectie en wie bepaald wat er mee gebeurd? Juridisch is er niks mee met wat de vrijwilligers van Vereniging Van Papier naar Digitaal doen - toch? - maar het gevoel zegt wellicht iets anders. Ik heb het idee dat archieven zich steeds meer afficheren als erfgoedinstelling (an sich niks mis mee) en daardoor de neiging vertonen de collectie als een kip met de gouden eieren te beschermen (ik chargeer). Ik kan me zo voorstellen dat het online herpubliceren van archiefstukken in een ongecontroleerde kwaliteit en context niet overal tot enthousiaste reacties zal leiden. Zou dat niet stiekem de werkelijke reden zijn waarom de vrijwilligers Vereniging Van Papier naar Digitaal in Flevoland worden tegengewerkt?

    BeantwoordenVerwijderen
  22. Mijn reactie op de opmerkingen van @butlerbob & @Inkie met betrekking tot het watermerk op de website van het Gelders Archief en uitgebreider op wat verder ter discussie kwam zijn te vinden onder de nieuwere discussie van 20-8, Kassa bij. Joost Salverda, (in dagelijks leven werkzaam bij het Gelders Archief).

    BeantwoordenVerwijderen
  23. @Robert, als ik heel eerlijk ben, denk ik dat die zorgen over publicatie in onbekende kwaliteit en in een onbekende context helemaal geen rol spelen. Hooguit misschien als uitvlucht achteraf. Wat de kwaliteit betreft leggen we onszelf best hoge eisen op. En die kwaliteit is ook afhankelijk van wat we voor onze neus krijgen om te fotograferen.
    In een van de archieven in Noord-Holland zag de archivaris mij foto’s maken van een huwelijksregister uit de 17e eeuw. Ik kreeg onmiddellijk het verzoek daar mee te stoppen! “Want”, zo zei de archivaris, “je staat nu onduidelijke fotokopieën op de foto te zetten. Dat wordt niks. Als je even wacht dan halen we de originelen uit het depot, dat gaat veel beter.”
    In een ander archief, ook weer in Noord-Holland, was de reactie toen ik met camera binnenkwam: “Hee, zijn wij eindelijk weer eens aan de beurt? Spannend, welke bronnen hebt u vandaag uitgekozen?”
    Kijk, die reacties doen een mens goed. En dan de archivaris in Gelderland, die meteen met een statief komt aanlopen om het fotoproces te vereenvoudigen. Idem in Overijssel, waar het statief dermate groot was, dat het wel op zijn vaste plek moest blijven staan.
    En de context: we proberen om zo goed mogelijk de metadata weer te geven, zoals vindplaats van de originele bron, nummer van de toegang en inventaris, type document, periode en of voor het lezen (een zekere mate van) paleografische kennis noodzakelijk is.
    Deelnemers aan het project VPND krijgen positieve reacties, evenals de archieven. Voorbeeld van dat laatste: een Amerikaans echtpaar had geen tijd meer om bepaalde DTB’s op te vragen, maar omdat die bij VPND stonden, konden ze hun onderzoek gewoon thuis voortzetten. De oplettende archivaris had ze verteld waar ze de DTB’s in kwestie konden vinden. De goede men werd overladen met dankbetuigingen.
    Samengevat. het is misschien niet eens zozeer een kwestie van onwil, maar meer van angst om zich aan koud water te branden…

    BeantwoordenVerwijderen
  24. @Robert @Richard: Wat er daadwerkelijk achter dit beleid van Nieuw Land zit, dat blijft voor ons gissen - alleen Nieuw Land weet dit, maar die organisatie communiceert daar blijkbaar liever niet over - zeker niet openlijk - ondanks herhaaldelijke kansen daartoe. Waarschijnlijk krijg je alleen iets te horen als je de directeur opbelt. ;-)

    De verhalen van Richard (en van alle anderen - ik sprak vandaag bijvoorbeeld veel Brabantse collega's over dit onderwerp) tonen dat Nieuw Land vooralsnog de enige lijkt te zijn die dit soort kosten voor dit soort gebruik van dit soort stukken rekent. Andere archiefinstellingen zien blijkbaar wél de enorme mogelijkheden van samenwerking en werken liefdevol mee met hun bezoekers, waaronder de vrijwilligers van VPND.

    Met haar huidige inflexibele opstelling zal Nieuw Land nooit merken wat voor soortgelijke positieve vruchten zij kan plukken.

    BeantwoordenVerwijderen
  25. Twee reacties:
    “Zelf fotograferen van die stukken mag dus gewoon. Dat vindt Nieuw Land overigens ook (al loopt hun tarievenlijst daarbij achter).”

    De tarievenlijst van Nieuw Land klopt weldegelijk. Net als bij het Gelders Archief staat het bezoekers vrij om foto's te maken voor eigen gebruik. Alleen als hiervoor het toestel van Nieuw Land wordt gebruikt en een medewerker de foto('s) maakt en verstrekt, kunnen kosten in rekening worden gebracht.

    “ik ken tot nu toe ook geen enkele andere archiefinstelling die dit doet. (Laat het me weten als ze er zijn!)”
    De tarievenlijsten van verschillende archiefinstellingen bevatten vaak dezelfde componenten, waaronder ook kosten voor gebruiksrecht. Zie bijvoorbeeld:
    • Nationaal Archief (NA)
    (Inleiding: “Wanneer u een reproductie bestelt die bestemd is voor een publicatie, tentoonstelling, website of andersoortige openbaarmaking, dan dient u dit bij de bestelling op te geven. Het Nationaal Archief brengt in deze gevallen een gebruiksvergoeding in rekening (zie onder punt 7). Een bronvermelding is verplicht, tot op het inventarisnummer of fotonummer nauwkeurig.”
    en verder onder 7A bij “Internetsite”)
    http://www.nationaalarchief.nl/images/3_6929.pdf
    • Historisch Centrum Overijssel
    (onder gebruiksvergoeding -> gebruik voor internet)
    http://www.historischcentrumoverijssel.nl/hcoroot/hoofdnavigatie/contact/faciliteiten/Tarieven.htm
    • Gelders Archief
    (onder “Rechten”)
    http://www.geldersarchief.nl/bezoek/tarieven
    • Regionaal Historisch Centrum Limburg
    (p. 4 bij “internetsite”)
    http://www.rhcl.nl/data/files/algemeen/Tarievenoverzicht%20volledig.pdf
    • RHC Groninger Archieven
    (p. 2)
    http://www.groningerarchieven.nl/website_print.php?hoofd_id=1&sub_id=18&subsub_id=28
    • Noord-Hollands Archief
    (onder punt 8)
    http://www.noord-hollandsarchief.nl/content/downloads/files/Tarievenlijst.pdf
    • Regionaal Archief Zutphen
    (zie onder 3 Repro- en publicatierecht)
    http://www.regionaalarchiefzutphen.nl/content/view/395/109/
    • Regionaal Historisch Centrum Alkmaar
    (onder punt 4 Gebruiksvergoedingen)
    http://www.archiefalkmaar.nl/index.php?option=com_content&task=view&id=59&Itemid=6

    Verder zijn er een aantal instellingen die alleen een vergoeding vragen bij commercieel gebruik, zoals Regionaal Archief West-Brabant (http://www.regionaalarchiefwestbrabant.nl/), Regionaal Historisch Centrum Eindhoven (http://www.rhc-eindhoven.nl/knowledge/23/Tarieven.html) en Regionaal Archief Tilburg
    (http://www.regionaalarchieftilburg.nl/index.php?option=com_content&task=view&id=16&Itemid=40)

    Een algemene discussie over dit soort tarieven zou op zijn plaats zijn, in plaats van frontaal de aanval inzetten op één instelling, zonder de feiten goed te kennen. Daarbij zijn de manier van discussiëren en de gebruikte bewoordingen niet altijd respectvol of collegiaal te noemen. Een andere manier van discussiëren zou vruchtbaarder zijn en inhoudelijk waarschijnlijk meer opleveren.

    BeantwoordenVerwijderen
  26. @Wouter (1/2): Dankjewel voor je goed gedocumenteerde reactie. Ik begrijp dat je uitgaat van de tarievenlijsten. Dat lijkt me een goed vertrekpunt om verdere feiten te verzamelen. Voor mij (en voor klanten) geldt immers dat de praktijksituatie zwaarder weegt dan de theorie van de tarievenlijst. Met andere woorden: hoe hanteert Nieuw Land die tarievenlijst nu echt?

    Lastig daarbij is dat al die lijsten, ondanks de formele opzet, toch vaak voor meerdere uitleg vatbaar zijn, iets waar medewerkers vaak tegenaan lopen. Misschien ben je zelf verbonden aan een archiefinstelling - misschien zelfs aan de dienstverlening - want dan zul je dit vast herkennen. (Voor de goede orde: ik weet natuurlijk niet met zekerheid wie er achter de naam "Wouter" schuilgaat, maar vermoed dat je de Wouter van Nieuw Land bent. In mijn reactie zal ik daar verder van uitgaan.)

    Ik pik even een paar voorbeelden uit jouw lijst, de voorbeelden waarvan we inmiddels weten hoe het in de praktijk zit.

    Het Nationaal Archief bijvoorbeeld zou - als ik de tarievenlijst strikt interpreteer - 68 euro vragen per afbeelding die je op het internet publiceert. In theorie dan. De praktijk is blijkbaar anders: op VPND staan duizenden foto's (meestal trouwens van kopieboeken) waarvoor vast geen 68 euro per stuk is betaald. Maar zelfs nog los daarvan: dat deel van de tarievenlijst gaat, zoals je zelf citeert uit de inleiding, strikt genomen over situaties waarin je als klant een reproductie bij het Nationaal Archief bestelt, dus niet over situaties waarin je zelf de reproductie maakt. En dat is waar we hier over begonnen waren.

    Hoe het Gelders Archief omgaat met dit soort verzoeken tot publicatie hebben we kunnen lezen in de reactie van Joost op de volgende post: "Dat er voor het gebruik van zelfgemaakte afbeeldingen in publicaties betaald zou moeten worden is ook bij ons niet aan de orde." Dat dit ook voor publicatie op internet geldt, blijkt wederom uit de duizenden foto's op VPND.

    Hierboven in een reactie heeft Richard al aangegeven hoe positief er bij tenminste twee archieven in Noord-Holland (misschien wel het Noord-Hollands Archief en/of het Regionaal Historisch Centrum Alkmaar?) wordt aangekeken tegen dit soort verzoeken.

    Groningen en Limburg noemde ik in mijn post zelf al, inclusief het voorbehoud daarbij.

    BeantwoordenVerwijderen
  27. @Wouter (2/2): Ik laat nog even in het midden de vele reacties via andere online en offline netwerken - de door jou aangehaalde Brabantse collega's sprak ik bijvoorbeeld gisteren nog - die stuk voor stuk neerkwamen op hetzelfde: nergens worden in de praktijk met Nieuw Land vergelijkbare vergoedingen gevraagd voor niet-commercieel gebruik van zelfgemaakte foto's van openbare, niet-auteursrechtelijk beschermde archiefstukken. En dat is waar we het hier steeds over hebben, als we het dan toch over feiten hebben.

    Met andere woorden: ik ken wel degelijk de feiten goed, alleen zijn dat andere feiten als die waarvan jij uitgaat. Voor mij tellen de feiten die klanten op de studiezaal of in emails te horen of te lezen krijgen. Dat is de praktijk, dat is waar de klant mee te maken heeft.

    Wat je laatste opmerkingen betreft: het is misschien niet eerlijk om er Nieuw Land als enige uit te pikken. Maar dit was het voorbeeld wat mij werd aangedragen en - gezien de feiten die mij tot nu toe bekend zijn - ook nog steeds het enige. Reacties van Nieuw Land zelf hebben dat beeld helaas zeker (nog) niet doen vervagen.

    Wat dat betreft ligt het probleem hem in de communicatie en/of de flexibiliteit van Nieuw Land richting de bewuste bezoekers. Dat probleem wordt op deze blog zeker niet opgelost. In plaats van op deze blog in de (aanvallende) verdediging te schieten, doet Nieuw land er dan ook beter aan de hand in eigen boezem te steken en de andere hand te reiken naar haar klanten. Want, gelezen de reactie van haar directeur, hoezeer Nieuw Land zelf ook vindt open te staan en flexibel te zijn, geeft het te denken dat die klanten de weg van mijn blog zoeken om hun probleem kenbaar te maken. Bij Nieuw land vonden ze herhaaldelijk geen gehoor. "Don't shoot the piano player" is hier wel enigszins van toepassing.

    Aan de door mij gekozen toon, de vermeende oncollegialiteit en zo meer zal ik waarschijnlijk later nog eens een blogpost wijden - gedeeltelijk heb je zeker een punt. Ik denk nog na over een soort van reflecterende blogpost.

    BeantwoordenVerwijderen

Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.