Ik mag altijd graag kijken en luisteren naar Maarten van Rossem, zeker in de hoedanigheid van Amerika-kenner. Zijn boek De Verenigde Staten in de Twintigste Eeuw is bijvoorbeeld een van de betere boeken die ik ooit las. Maar het gros van het volk zal hem vooral van de televisie kennen, meer bepaald inmiddels als vaste gast in De Wereld Draait Door. De kenmerkend brommende manier waarop Van Rossem complexe zaken aan het volk duidelijk probeert te maken ligt mij wel: helder, doorspekt met cynisme en sarcasme, humorvol verpakt. Wat dat betreft lijkt hij een beetje op de populisten waartegen hij veelvuldig strijdt, alhoewel er een belangrijk verschil is: Van Rossem, behorend tot de (intellectuele) elite, wordt weinig gehoord door het volk, de populisten onder ons daarentegen wel.
Elite
Vandaag las ik het nieuwste nummer van de Maarten, een soort glossy van Van Rossem. Zeg maar de Linda, maar dan anders. Daarin stond een alleraardigst artikel van de hand van Van Rossem over hoezeer wij de elite in ons land steeds weg willen hebben, maar toch echt niet zonder kunnen. Op dat laatste ga ik verder niet in, ik werd vooral geboeid door de uitleg over de onvermijdelijkheid van elitevorming en de tendensen daarin, tot vandaag de dag toe.
Van Rossem stelt dat de geschiedenis ons niet veel leert, maar wel dat alle menselijke samenlevingen immers een of andere hiërarchische ordening nodig hebben. En zo zeker als het is dat er altijd elites zijn geweest, zo zeker is het ook dat degenen die niet tot de elite behoren het gedrag van de zittende elite scherp afkeuren, maar tegelijkertijd de ambitie koesteren in de elite te worden opgenomen, of zelf een nieuwe, alternatieve elite te kunnen vormen.
Democratische politieke systemen hebben bij uitstek met deze sentimenten te maken. Zij claimen immers sinds de Franse Revolutie dat de burgers het recht hebben te leven in 'vrijheid, gelijkheid en broederschap'. De onderlinge verhouding van deze drie grondrechten is echter ronduit problematisch. Wordt de vrijheid gemaximaliseerd, dan raakt de gelijkheid in het gedrang. Ontstaat er als reactie daarop een sterke beweging om de gelijkheid te maximaliseren, dan wordt er geprotesteerd tegen de vrijheidsbeperking die daartoe noodzakelijk is, al was het maar in de vorm van belastingverhoging. De broederschap is nog veel lastiger te realiseren. Daar is meestal een vijand voor nodig, maar voortdurende oorlogsvoering is risicovol en onaantrekkelijk.
Opstand
Van Rossem maakt vervolgens duidelijk dat deze mooie dromen dus altijd dezelfde resultaten hebben als opstandelingen erin slagen de oude elite op te ruimen. Uit naam van de burgers (aan wie het land blijkbaar op de een of andere manier moet worden teruggegeven) vormen zij binnen korte tijd een nieuwe elite, die niet alleen alle kwalen vertoont van de oude, maar volgens Van Rossem "meestal ook onaangenamer is en vaak verrassend incompetent, tot ze enige bestuurlijke vaardigheid heeft ontwikkeld."
Elites zijn dan ook een noodzakelijk kwaad in elke menselijke samenleving. Ze vormen echter pas een probleem als ze niet democratisch worden gecontroleerd en dus ongecontroleerd en zich zonder te hoeven verantwoorden hun gang kunnen gaan. Daar komen overigens uiteindelijk ook archieven bij om de hoek kijken, alhoewel Van Rossem daar verder niet op ingaat. Nou goed, ook volgens Van Rossem is dit geen perfect functionerend systeem, maar "er is tot op heden geen beter systeem gevonden."
PVV
De moderne, tegen de heersende elite strijdende populisten beweren volgens Van Rossem onveranderlijk dat ze ware democraten zijn, maar "stellen tegelijkertijd zonder bedenken voor om belangrijke delen van de grondwet en de rechtsstaat te slopen, omdat die de uitvoering van de 'volkswil' hinderlijk in de weg staan." De PVV is daarvan een perfect voorbeeld. Die partij doet niet eens de moeite om te verhullen dat ze met democratie niets van doen heeft. Vraag maar aan Hero.
Dit alles ter relativering van de huidige politieke toestand in Nederland. Hoe dan ook. We hebben het al tig keer meegemaakt en overleefd. Verder is het op het moment zelf natuurlijk ronduit zorgelijk. Maar met dat moment had Van Rossem nog niet echt rekening gehouden. Ik ook niet.
Een mooi, helder artikel vond ik het.
Plaatje
Ik ben ook fan van Van Rossem! Wist je trouwens dat hij een lezing gaat geven tijdens het NVB Congres in november? Net als ondergetekende :-) Lijkt me leuk om hem eens in het echt te zien.
BeantwoordenVerwijderen@Wilma: Nou, dan kunnen we mekaar ook dat punt weer de hand schudden! :-)
BeantwoordenVerwijderenIk zou hem ook nog wel eens graag in het echt gaan horen. Een tijdje terug had ik al een kans, maar was ik op het laatste moment verhinderd. Errug jammer.
Jouw presentatie lijkt me overigens nóg een tikkeltje interessanter te worden hoor, dan die van Van Rossem! ;-)
Haha... wat een leuk compliment! Dank :-) Het lijkt me een leuk congres. Ik ga een filmpje maken voor de banenmarkt aldaar. Wie weet ... help ik daardoor anderen aan een baan... haha
BeantwoordenVerwijderen@Wilma: Dat zou mooi zijn! En jij hebt met zo'n filmpje ook weer aardig wat werk. ;-)
BeantwoordenVerwijderenIk zou trouwens graag naar jou en Van Rossem hebben komen luisteren, maar de overige sessies gaan te weinig over dingen waar ik op ons archief mee bezig ben, helaas.
Van Rossem en zijn messcherpe analyses zijn een lust voor het oor. Overigens zat ik vroeger in de klas met een andere Maarten van Rossem, Die kon heel goed voetballen, in tegenstelling tot de geachte heer die onderwerp van dit weblog is.
BeantwoordenVerwijderenElite's, can't live with them, can't live without them. De PVV zal het merken als de onderhandelingen op iets uit gaan lopen tenminste.
@Luud: Ik waag me maar niet aan al te veel voorspellingen, maar ondanks wat relletjes gaat het met de PVV vooralsnog 'beter' dan met de LPF in die dagen. Wilders ontwijkt ook wat valkuilen waar de LPF inliep, zoals het al meteen nemen van regeringsverantwoordelijkheid, terwijl je nog niet eens een stabiele partij/beweging hebt opgebouwd. Maar ook ik denk dat Wilders te veel en te lang gaat oplopen tegen de 'muren' waartegen hij zegt te strijden of dat hij te veel compromissen zal moeten sluiten. Dat zal meer en meer gaan frustreren of hij wordt vanzelf ingekapseld in het systeem. Het is nog nooit anders geweest, volgens mij.
BeantwoordenVerwijderenMaarten van Rosseum is een typische elitaire sociaal democraat van de laatste jaren. Hij noemt iedereen die tegen een elite strijd een ''oplichter''. Volgens hem moet je de elite met rust laten, want de mensheid kan niet zonder elites. Dat vindt ik typisch voor een burgerlijke historicus, die er heilig van overtuigd is dat de mensheid altijd elites heeft gehad en altijd elites nodig heeft. Dit ondersteun ik niet en daarom ben ik een ''oplichter'' in de ogen van meneer van Rosseum. Dus iedereen die tegen de kapitalistische elite of stalinistische elite strijd is dus een ''oplichter'', al die mensen die vechten voor een socialistisch alternatief zijn in de ogen van deze sociaal democraat ''oplichters''. Hij vertoont precies hoe de sociaal democratie anno 2014 is, deel van het systeem, verdedigers van het systeem. Terwijl in 1914 je als sociaal democraat nog bekend stond als een socialist, iemand die juist geminacht werd door de elite!
BeantwoordenVerwijderenWat ik ook zeer akeur is zijn opvatting dat alle revolutionairen geen intresses hebben in grondwettelijke vrijheden en democratische controles of hun werkzaamheden. Vermoedelijk is Maarten van Rosseum door zijn ervaring met stalinistische revolutionairen zo anti-revolutionair geworden. Inderdaad waren de stalinisten dogmatisch en niet bepaald democratisch of tolerant voor andersdenkenden. Maar dat geld niet voor alle revolutionairen. Er zijn socialisten/communisten die niet dogmatisch denken en juist volledige openheid geven van hun handelingen. Maar volgens meneer van Rossem kan dit niet want zoals Amimal Farm al zegt: de varkens gaan op twee poten lopen en worden de nieuwe mensen ( de elite ). Geen woord over het feit dat varkens ( revolutionairen ) die tegen deze nieuwe elite waren afgeslacht werden. Zo simpel is de burgerlijke geest van Maarten van Rosseum waar het kapitalisme dankbaar gebruik van zal maken!