4 juli 2011

Sociale media, de Archiefcollectie NL en de #archiefvisie


Vorige week zag dan eindelijk de archiefvisie het licht. Ingmar blogde er al uitgebreid over, over wat hij er van vindt en over wat hij er in mist. Hij reageerde vooral op wat er in de visie staat over duurzaamheid, openbaarheid en het bestel. Over wat de visie zegt over de collectievorming en toegankelijkheid zegt hij weinig. Vooral dat laatste is natuurlijk iets waar ik me dagelijks tegenaan bemoei. Vandaar nog een blogpost.

Sociale media?
De visie wil om te beginnen slechts een paar jaar vooruit kijken, want...

Wie had 5 jaar geleden de prominente rol van 'social media' in de communicatie kunnen voorspellen?

Nou, ik bijvoorbeeld. En ik lag daarmee zelfs al een eindje achter bij pionierende collega's in bijvoorbeeld het bibliotheekwezen. Sociale media, zo werden ze nog niet genoemd in die dagen. En sociale media worden ook in de hele verdere archiefvisie niet meer genoemd. Blijkbaar spelen die in de komende vijf jaar geen rol in het archiefwezen.

Collectievorming
De hele visie vind ik zeer sterk vanuit het Rijk beredeneerd en geschreven. Het ligt ook aan mijn persoonlijkheid, maar zoiets stoot mij al direct af. Een mooi voorbeeldje is het hoofdstuk over collectievorming. Goed wel dat er al een tijdje, ook nu weer in de archiefvisie, aandacht is voor het veiligstellen van particulier archief. En goed ook dat er wordt onderkend dat gemeentearchieven en categorale archiefinstellingen daar van oudsher al actief en bedreven in zijn. Het komt dan ook arrogant op mij over als vervolgens even vrolijk wordt gemeld dat het Nationaal Archief hier al een praktische methodiek voor heeft ontwikkeld en zelfs zo aardig is om die met andere overheden en archiefinstellingen te delen.

Ik weet van het onderwerp weinig af (is die methodiek bijvoorbeeld bruikbaar op lokaal niveau?), maar het gaat me om de sfeer die het geheel oproept. Een sfeer die vroeger ook hing in de provincies zelf. Hopelijk tegenwoordig niet meer, toch? Dan kunnen we als gelijkwaardige partners samenwerken, op welk niveau dan ook.

Toegankelijkheid
Overheidsarchieven en particuliere archieven vormen samen de Archiefcollectie NL. De nieuwe archiefvisie zegt over de toegankelijkheid daarvan:

Ook moeten we als overheid zorgen dat burgers gemakkelijk toegang tot die vele informatiebronnen kunnen krijgen, als het ware door één deur.

Want...

...het aantal afzonderlijke websites met archiefinventarissen of gedigitaliseerd materiaal groeit met de dag. De digitale diensten staan echter onvoldoende in verbinding met elkaar en met de algemene zoekmachines wordt archiefmateriaal niet goed ontsloten. Een goede toegang tot de Archiefcollectie NL raakt op deze manier steeds verder buiten bereik.

Kortom: er is de laatste jaren hard gewerkt, maar we raken toch steeds verder van huis.

Het realiseren van de Archiefcollectie NL is pas compleet wanneer burgers hiertoe optimaal toegang hebben. Door een centrale toegang te creëren die bestaande digitale initiatieven bundelt wordt de Archiefcollectie zichtbaar en toegankelijk voor de samenleving.

Blijkbaar wordt optimale toegankelijkheid gelijkgesteld aan de aanwezigheid van een centrale toegang. Als we alle problemen maar op een hoop gooien, dan wordt het vanzelf een oplossing. Over de vindbaarheid via algemene zoekmachines wordt met geen woord meer gerept.

En waar moet die centrale toegang dan vandaan komen? Natuurlijk heeft (is) het Nationaal Archief wederom de oplossing:

Een aanzet tot zo'n centrale toegang bestaat in feite met het project Europeana. (...) Een verbinding tussen Europeana en de archiefsector is mogelijk via het Archives Portal Europe (APE). (...) Het Nationaal Archief is één van de trekkers van APE en heeft een spilfunctie voor wat betreft de aansluiting van het Europese archiefportaal Europeana.

Maar wel met 'behoud van identiteit en zichtbaarheid van de aanleverende partijen'. Waarom? Dat blijft vooralsnog een raadsel. Over dat APE schreef ik trouwens eerder al eens.

Zo'n centrale toegang lijkt me voor een bepaalde groep archiefvorsers een prima oplossing. Ook technisch lijken me er weinig vuiltjes aan de lucht. Ik begreep dat bijvoorbeeld onze eigen softwareleverancier al wilde kijken of de data van Archieven.nl niet eenvoudig was aan te sluiten op die Europese portals. Snel doen, zou ik willen zeggen.

Ik vraag me wel stevig af waarom gedacht wordt dat via dat soort Europese portals die Archiefcollectie NL zo 'zichtbaar en toegankelijk' wordt. Als er namelijk één ding onzichtbaar en ontoegankelijk is voor normale mensen, dan is het wel alles wat met Europa te maken heeft.

Dat gezegd hebbende stoor ik me dus vooral aan het vergeten van de websites (portals voor mijn part) die pas écht zorgen voor zichtbaarheid en toegankelijkheid: die op lokaal niveau. Dichtbij huis, vertrouwd en persoonlijk, met kennis van de lokale situatie en het eigene van de streek.

Als voorbeeld neem ik altijd maar ons moeder. Zolang Europeana geen rubriek met oude foto's in De Waalwijker heeft, zal zij die Europese portal echt nooit weten te vinden. En als ze hem al vindt, dan vindt ze hem vast niet interessant. Want Europeana gaat niet over haar stad, niet over haar straat, over haar huis of over haar familie. En dat is nou juist wat de meeste mensen zo trekt in geschiedenis: als het maar dichtbij komt. En dan is Europa héél ver weg.

Mooi dus, die centrale toegang. Maar de in de archiefvisie gekozen weg maakt de Archiefcollectie NL lang niet voor iedereen zichtbaar en toegankelijk. Juist archieven, die bij uitstek de potentie hebben om aan te sluiten bij het verleden dichtbij, verdienen het om op een niveau dichtbij huis ontsloten te worden. Aandacht daarvoor mis ik volledig in de archiefvisie. Aandacht voor Google ook.

Nog een laatste, eigenaardig citaat uit de archiefvisie in het kader van toegankelijkheid:

De sector is immers eigenaar van de content, die onderdeel is van het publieke domein.

Ik vind dat een rare, hele rare zin.

Openbaarheid
Tot slot nog een opmerking over openbaarheid. De visie zegt:

Digitale overbrenging naar een archiefwettelijk e-depot maakt mogelijk dat informatie in beginsel tijdig openbaar en toegankelijk wordt.

Met 'tijdig' wordt 'sneller dan nu' bedoeld. Ik verbaas me ook nu weer over de enorme waarde die mensen hechten aan regels en wetten om dingen gedaan te krijgen, terwijl ze echt zelf de touwtjes in handen hebben. Luud schreef daar een tijdje terug een mooie column over en Ingmar legt uit hoe deze visie er in beginsel zelfs toe kan leiden dat informatie juist mínder openbaar en toegankelijk wordt. Niks meer aan toe te voegen.

Het is een beperkte visie, die archiefvisie.

7 opmerkingen:

  1. Christian, precies hierom heb ik niets geschreven over toegankelijkheid en Europeana. Dat kun jij veel beter dan ik. (En met veel meer humor...)

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Christian,

    Laat je leverancier(s) a.u.b. niet iets specifieks voor Europeana doen maar laat hen werken aan echte open data, zodat ook vele anderen mooie dingen met jullie data kunnen doen!

    mvg,
    Bob Coret

    PS. jammer dat #opendata niet in de #archiefvisie voorkomt...

    BeantwoordenVerwijderen
  3. @Ingmar: Ieder z'n specialiteit hè - jij schrijft zelf dan weer lekkerder over duurzaamheid en zo. Daar weet ik zelfs geen grapjes over te maken. ;-)

    @Bob: Bedankt voor je reactie, Bob. Dat die leverancier daar wellicht naar gaat kijken, is niet eens zozeer een verzoek van specifiek het BHIC hoor. Verder lopen er ook wel acties om uiteindelijk open data te krijgen, maar vooralsnog is dat echt iets wat op korte termijn onhaalbaar lijkt. Da's dus een 'gevecht' wat we voor de lange termijn aangaan.

    Dat open data verder niet in de archiefvisie voorkomt is inderdaad een gemis. Da's ook de reden dat ik die ene rare, hele rare zin nog even citeer. Daarin wordt gesproken over het eigenaarschap van de content. En dan weet je het wel.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Christian,

    > Verder lopen er ook wel acties om uiteindelijk open data te krijgen, maar vooralsnog is dat echt iets wat op korte termijn onhaalbaar lijkt. Da's dus een 'gevecht' wat we voor de lange termijn aangaan.

    Waarom is open data op korte termijn niet haalbaar?

    * Willen jullie het niet? Waarom niet? Beren zoals rechten en inkomsten? Als jullie het wel willen, jullie zijn toch opdrachtgever/klant?
    * Of wil de "gebruikersvereniging" niet? Dus zijn er andere archieven die nog beren zien? Of kwestie van geld en prioriteiten?
    * Of wil de leverancier niet? Technisch probleem (kan me niet voorstellen)? Willen zij niet? Omdat het hun business in "gevaar" brengt? Vendor lock-in?

    Tenslotte, er even van uitgaande dat jullie wel open data willen: hoe kunnen "we" (als in voorstanders open data) jullie helpen?

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Karin van der heiden6 juli 2011 om 12:52

    Ha Bob en Christian,

    Als beschermvrouwe van TARA kan ik natuurlijk niet niet reageren, zie ik ook mijn reactie op Bob's vraag bij het Zeeuws Archief. Voor het gemak herhaal ik die hier maar omdat ik denk dat het de discussie mogelijk verheldert.
    Ook ik heb er alle vertrouwen in dat het met Mais Flexis nog wel goed komt - al hoop ik in minder tijd dan de bouw van Keulen en Aken. Wel is het goed om onderscheid te maken tussen open data en open architectuur. De eerste is vooral een afspraak over het vrij beschikbaar stellen van (vaak overheids) data en dat zegt nog niet zoveel op de wijze waarop die data beschikbaar wordt gesteld. Met TARA bepleiten we een open architectuur die het beschikbaarstellen én het (her)gebruik van data eenvoudiger moet maken. Door het gebruik van open standaarden en het scheiden van componenten die het beheer of de presentatie regelen. De laatste regelt dus eigenlijk de infrastructuur die het eerste mogelijk kan (let wel, kàn) maken. En voor die infrastructuur is vooralsnog De Ree verantwoordelijk, die overigens daarin gestuurd wordt door zijn gebruikers. Of de ook data open beschikbaar komt blijft een beslissing van de archiefdienst zelf.

    Karin van der Heiden

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Tja Christian, tis wat met visie.
    De BV MB & Co gaat ons bij de hand nemen en Europa inleiden. Dat doet het vast goed bij de beleidsmakers in den Haag. Weten die veel.
    Nou ja met "ons" bedoel ik natuurlijk de RHC's, want met gemeenten heeft de BV MB & Co niet zoveel.

    Tis een trieste visie.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. @Bob: In het antwoord van Karin (dank voor de verheldering!) zit al een hoop informatie.

    Dat open data (eigenlijk dus open architectuur) op korte termijn niet haalbaar is, ligt aan allerlei factoren: wij hebben bijvoorbeeld in de eerste plaats als BHIC zelf nog niet genoeg (maar wel steeds meer) kennis van wat het nu eigenlijk is en wat er voor nodig is. Gelukkig hebben we Karin - dat scheelt al de wereld - maar ons gebrek aan kennis bemoeilijkt natuurlijk wel gesprekken met de leverancier, die trouwens daarnaast ook zo z'n eigen gedachten heeft. Natuurlijk kun je dan als klant/opdrachtgever dingen 'doordrukken', maar (in een geval als dit) nooit in je uppie. En bovendien wil je nog langer door met elkaar, dan alleen tot dat ene moment. Er zijn nog andere factoren, zoals: hoe hoog is de prioriteit die het komen tot open data/architectuur heeft? En voor het BHIC heeft dat niet de hoogste prioriteit (maar wel een steeds hogere - dat ter geruststelling).

    Hoe kunnen *jullie* helpen? Eerlijk gezegd heb ik daarvan geen idee, behalve dit: laat zien met voorbeelden tot wat voor schitterende dingen het kan leiden.

    Ik hoop daar binnenkort in een blogpost op terug te kunnen komen...

    @Karin: Nogmaals dank voor je heldere uitleg. Ik ben van goede wil, maar sommige dingen moet ik echt vaker dan eens horen om ze echt helemaal te begrijpen! ;-) Maar die scheiding tussen open data en open architectuur, die zit er steeds beter in.

    @Duul58: Jij hebt een lekkere avond vanavond... ;-) Maar je hebt gelijk: gemeentes komen niet echt in de visies van MB voor. En aangezien dat nu net het archiefniveau is wat het dichtst bij de mensen staat, is dat een zéér slechte zaak.

    BeantwoordenVerwijderen

Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.