Na 23 Archiefdingen #na23ad

Dat archivarissen niet de enige zijn die zich bezighouden met 23 dingen is genoegzaam bekend. Anderen gingen ons voor, zoals medewerkers van hogeschoolbibliotheken. Om van elkaars ervaringen en worstelingen te leren nam een van hen, Raymond Snijders, het initiatief tot een Na 23 dingen Ideeënmarkt. Rob was daarbij natuurlijk aanwezig en vroeg zich al twitterend af of dit initiatief geen navolging verdient onder medewerkers van openbare bibliotheken en archieven. Poulus bedacht zich geen moment en zette meteen de eerste stap. Er komt dus een heuse Na 23 Archiefdingen Ideeënmarkt (of wat dan ook). Goed initiatief! Binnenkort meer informatie op de website: www.na23archiefdingen.nl

Hopelijk worden er die dag heel veel ervaringen uitgewisseld en komen we te weten welke bloemen de cursus heeft doen bloeien. Inmiddels zijn al medewerkers van flink wat archiefdiensten aan de slag geweest met de archiefdingen, dus dat belooft wat!

Zo kreeg ik deze week een email van Kier Schuringa, medewerker van het IISG in Amsterdam en recent afgestudeerd aan de 23 Archiefdingenschool. Kier heeft niet alleen een eigen blog bijgehouden, maar heeft nu ook geblogd voor DISA (Digital Innovation South Africa) over door het IISG beheerde archieven rond Anti-Apartheid en Zuidelijk Afrika.

Kier wees me ook op Pambazuka News, als publicatie het vlaggeschip van Fahamu, een organisatie die zich inzet voor de vrijheid van media en meningsuiting in Afrika. Hun website en nieuwsbrief staan vol interessante artikelen en nieuwsberichten over Afrika, die ze verzamelen en verder verspreiden. Een mooie bron van nieuws en informatie dus, een site die ik zeker eens een tijdje ga volgen.

Er zit archief in je naam #awb10

Photo: Francis Vlieghe / Copyright: VVBAD

Al tijdens Archives without Borders blogde ik over dit internationale archiefcongres. Het uitgesproken gevoel na de eerste dag bleef ook gedurende de tweede dag hangen. Een aantal sessies die ik bijwoonde zijn echter een apart verslag waard. Zo ook de sessie waarin Olivier Nyirubugara (geboren in Rwanda) die sprak over Non-mediated Archives: Naming as a Human Right Issue.

Mensenrechten en archieven
Bij mensenrechten denken wij aan dingen als vrijheid, onderwijs, gezondheid en dergelijke. Aan iets als het recht om je kind de naam te geven die je wilt, daaraan denken wij westerlingen doorgaans niet. En als wij het hebben over archieven, dan denken we al helemaal niet aan onze eigen naam.

In een goed aantal landen in de wereld ligt dat echter totaal anders. Voor bijvoorbeeld de mensen in Rwanda is hun naam een essentiële record keeping-tool. Olivier illustreerde dit aan de hand van een fragment uit de verfilming van Alex Haley's boek Roots. Daarin wordt de Gambiaan Kunta Kinte in het Amerika van 1767 als slaaf verkocht aan de planter Waller. Kunta weigert daarbij de naam 'Toby' te erkennen, die zijn nieuwe 'eigenaar' hem toebedeelt, en krijgt er net zo lang publiekelijk met de zweep van langs tot hij uiteindelijk toegeeft. Ik beken dat ik na een paar zweepslagen naar m'n notitieblokje ben gaan kijken, alhoewel aan het geluid weinig te doen viel...

Archieven en namen
Dat Kunta Kinte zijn eigen naam niet zomaar opgaf, is omdat zijn eigen naam niet zomaar een naam is. Zijn naam is namelijk full of history, full of future. Ik moest meteen denken aan de dubbele Januskop, symbool voor ons vak. Zonder geschiedenis geen toekomst. En dat is juist wat Kunta op dat moment werd afgenomen: zijn geschiedenis en dus zijn toekomst, door zijn ouders volgens eeuwenoude tradities vastgelegd in zijn unieke naam.

Een naam als archief. Er vindt zelfs selectie in plaats, want in één naam kun je natuurlijk niet alle culturele, sociale en economische context verwerken waarin een boreling in de wereld wordt gezet.

Namen en mensenrechten
En dan kom je als Rwandees naar Nederland en blijken wet- en regelgeving alhier niet bedacht op de tradities van je voorvaderen: bij het kiezen van de naam voor je dochter moet je ineens een naam pikken die een breuk in je 'archief' en tradities zal veroorzaken. Olivier herhaalde de woorden van Eric Ketelaar, die eerder (hier bijvoorbeeld) zei dat archieven nooit worden gesloten. Maar in dit geval had hij dus ongelijk. Een "violation of human rights", volgens Olivier.

Daarna vervolgde hij met een uiteenzetting van de functies van de naam in onze cultuur en de verschillen met de functies van de naam in zijn cultuur. Maar het belangrijkste punt was toen al gemaakt. Al met al een verrassende parallelsessie - Olivier verving trouwens een andere spreker - die een bijzonder inkijkje gaf in een andere cultuur en die bovendien een verrassende en persoonlijke draai gaf aan het fenomeen archieven.

Indrukwekkend en inspirerend.