Er was nog wat juridisch gesteggel over, maar er mogen ook dit jaar in Friesland weer kievitseieren worden geraapt, al sinds een week of zo. Dat deed mij terugdenken aan 2011, toen de KVAN-dagen Leeuwarden aandeden en historicus Goffe Jensma een leuke keynote hield over digitalisering van archieven, getiteld: "Zijn archieven overbodig geworden?"
Hij stelde, dat wat de verrekijker is voor het zoeken naar kievitseieren, dat dit de computer is voor het zoeken naar voorouders: sportbederf. Je kunt dat natuurlijk breder trekken naar historisch onderzoek in z'n algemeen.
De werkelijkheid heeft die stelling natuurlijk al lang ingehaald, maar desondanks mijmerde Jensma nog over de romantiek van vroeger, toen een archief nog gewoon een plek was waar je unieke bronnen kon onderzoeken die je nergens anders kon vinden, in plaats van zogenaamde procesgebonden informatie. "Jij moest naar de bron toe, de bron kwam niet naar jou." Het archief als plek waar je in alle rust vond wat je niet zocht, het archief dat jóu vond en je om aandacht vroeg voor vondsten die je niet verwachtte.
De intrede van de computer veranderde alles. Als voorbeeld gaf Jensma het schrijfproces van een historicus: schrijven vond vroeger doorgaans en grotendeels in het hoofd plaats. Later verbeteringen aanbrengen op papier was immers lastig. Door de computer is schrijven tegenwoordig een veel impulsiever proces.
Jensma voorspelt: binnen enkele decennia is alles wat nu nog alleen op papier bestaat, digitaal gerepubliceerd. En al het nieuwe materiaal komt zelfs alleen in digitale vorm binnen. Er groeien generaties op die niet beter weten dan digitaal te werken.
Zou je misschien denken dat hij liever had willen vasthouden aan dat romantische verleden, niets is minder waar. Volgens Jensma is het namelijk "een lust om te leven" in deze tijd. Wat eerst jaren duurde - het doorzoeken van allerlei bronnen - speel je nu klaar in een paar dagen of zelfs seconden. Er gaat ook wel wat verloren (de romantiek) maar je krijgt daar weer nieuwe, verrassende vondsten voor terug. En dus snelheidswinst.
Terug naar de kievitseieren: in een mum van tijd vond Jensma zo allerlei historische gegevens over deze Friese traditie in de gedigitaliseerde uitgaven van de Leeuwarder Courant. Onderzoek waar hij voordien jaren en jaren over deed.
Een leuk verhaal, met humor gebracht, herinner ik me nog. Archiefonderzoek wordt enorm vergemakkelijkt door digitalisering en archieven doen volop mee in die ontwikkelingen. En alhoewel de vraag van Jensma ("Zijn archieven overbodig geworden?") dus niet aan de orde is, kun je in ieder geval antwoorden dat archiefgebouwen een steeds minder prominente plek in onze dienstverlening zullen innemen. En op termijn zal die plek zelfs slechts tot een minimum beperkt blijken. Daarover zal tijdens de komende KVAN-dagen nog een pittig debat plaatshebben...
Leuk was trouwens nog de discussie achteraf, waarin een aantal sceptici Jensma ervan probeerden te overtuigen, dat het wel nooit zal gebeuren dat alles allemaal online komt. Er is simpelweg te veel papier. Het eenvoudige antwoord van Jensma was: "U kunt gelijk hebben. Maar ik ook."
Voorlopig zit ik in het Jensma-kamp. De toekomst is héérlijk, zo open. :-)
Binnenkort meer daarover.
Dit is de vijfde blogpost in een reeks posts over de KVAN-dagen 2011. Eerdere blogposts in deze verslagreeks:
- Crowdsourcing: vele handen maken licht werk
- 'Het landschap staat in mij geschreven': landschapsverbeelding in archieven (Bert Looper)
- Gevaarlijk gebied, door geen mens te betreden (Kester Freriks)
- Over het kopen van een huis en het belanden in een archief
Foto: Wikipedia
