De komende blogs doen verslag van het colloquium "Tools, People and History" dat op 25 en 26 april plaatsvond in Leuven. Aanleiding was het project Itinera Nova van het Stadsarchief Leuven waarin het archief van de Leuvense schepenbank digitaal toegankelijk gemaakt wordt.
Marika Ceunen, stadsarchivaris van Leuven, trapte de tweede congresdag af met een uiteenzetting over de Leuvense schepenbankregisters. De hele tweede dag stond immers in het teken van schepenakten als historische bron. Er waren plots ook extra stoeltjes gevuld in de zaal...
Hoofdvaart
Uit 1696 is een lijst bekend waarop zo'n 400 rechtbanken en laathoven vermeld staan - waaronder Den Bosch - waarvan beroepszaken behandeld werden door de Leuvense schepenen. De stadsrechten van Leuven werden door de hertogen van Brabant vaak als voorbeeld gebruikt voor andere Brabantse steden (en later werd dit voorbeeld door veel Hollandse steden overgenomen). Veel van die Brabantse steden waren voor hun hoofdvaart (het vragen van advies, zeg maar uitleg van de stadsrechten) dan ook afhankelijk van Leuven, waarvan Den Bosch het verst reizen was. Hoe dan ook, de meer dan zeven eeuwen aan registers van de Leuvense schepenbank beslaan niet alleen de geschiedenis van Leuven, maar hebben betrekking op veel meer steden in het oude hertogdom Brabant.
De schepenprotocollen bevatten uitspraken in burgerlijke en criminele zaken, maar natuurlijk is de vrijwillige rechtspraak (ook wel 'oneigenlijke' rechtspraak genoemd) minstens zo interessant. Het oudste van deze 1.128 registers dateert van 1362. Vrijwillige rechtspraak wil zeggen het beroep doen op de schepenbank zonder dat er sprake is van een juridisch geschil, maar om bepaalde rechtshandelingen te laten bekrachtigen. Eigenlijk dus zaken waarvoor je tegenwoordig bij een notaris langs gaat. En bij latere geschillen daaromtrent. Denk aan onenigheid over de voorwaarden bij een overeengekomen en door de schepenbank bekrachtigde huurovereenkomst tussen twee particulieren.
Alledag
Het is dus duidelijk dat deze registers bol staan van de sociale en economische geschiedenis. Van vermeldingen van in vergetelheid geraakte toponiemen tot verhalen over burenruzies en korte krabbels over aardbevingen, in de schepenprotocollen kun je ervoor terecht. Akten die op het eerste gehoor misschien niet bijster interessant klinken, blijken bij nadere lezing zwaar de moeite. Pachtcontracten zijn bijvoorbeeld niet sexy, maar kunnen wel informatie prijsgeven over de bemesting van gronden, het gebruik van landbouwwerktuigen, de gewassen en dieren, en over de opbrengsten van percelen. Boedelinventarissen vertellen over de inrichting van huizen in vroeger tijden, zodat je er in gedachten weer doorheen kunt lopen. Hoe mooi wil je het gepresenteerd hebben?
En zo liet Marika nog tal van voorbeelden passeren. Het blijven hoe dan ook bronnen die je moet kennen, en kunnen lezen. Maar doe je daar de moeite voor, dan krijg je een uniek beeld van het dagelijks leven vanaf de 14e eeuw. Op de website staan al meer dan 10.000 getranscribeerde akten. Van de in totaal 950.000 pagina's (waarvan een flink deel al gescand en doorbladerbaar is), dus er is nog wat werk te doen. En leven van alledag te ontdekken.
Gerelateerde verslagen
- Richard Millington, How to recruit and keep volunteers for your online community
- Jan d'Hondt, The City Archives of Bruges, the circle of friends 'Levend Archief' and the Working group 'Enter': three peas in a pod
- Claire Dejaeger, Itinera Nova and its Volunteer Program
Afbeelding: de drie griffiekamers van de Leuvense schepenbank
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.