Een Europees archiefportaal: wie gebruikt dat nou?

Deze week werd de beta-versie van het Archieven Portaal Europa gelanceerd. Het is de bedoeling dat via dit portaal zoveel mogelijk collecties van Europese archiefinstellingen worden ontsloten, maar voorlopig gaat het vooral om de nationale archieven. Bekijk de homepage van het portaal en je begrijpt waar het allemaal om draait. En lees anders gewoon deze moeilijke tekst met extra uitleg (alle 'lees meer'-links op de homepage leiden naar deze moeilijke tekst, dus die is vast heel erg belangrijk).

Tijdens een lezing in juni 2010 zei Martin Berendse, onze algemene rijksarchivaris, over dit project:

Zouden archiefinstellingen over een jaar of tien allemaal zelf nog zoekfunctionaliteiten in de lucht houden? Of zou dat gewoon op nationale of internationale schaal gebeuren en is het vooral zaak je wagonnetje achter die grote locomotieven te hangen? Het Nationaal Archief bouwt momenteel mee aan een Europees Archief Portaal, in feite de afdeling archieven van Europeana. De impact van een dergelijke aanpak is op wat langere termijn eigenlijk nog nauwelijks te overzien.

Dat laatste geloof ik graag, maar het eerste hangt toch echt samen met wat klanten vragen. Dus even los van de kwaliteit van het nieuwe portaal of de inhoud daarvan, de volgende vraag: wie gebruikt dat nou? Wie vraagt daar nou om?

Te veel, te weinig
Zelf struin ik heel, heel, héééél af en toe door grote portals als Geheugen van Nederland en Europeana, maar eerlijk toegegeven doe en kan ik er weinig mee. Ze bieden te veel en te weinig tegelijk. Te veel omdat het over heel veel materiaal gaat. Te weinig omdat het altijd over relatief veel niet-relevant materiaal gaat. En da's allebei logisch.

Welke burgers zijn dus met deze portals geholpen? Ik weet namelijk niet voor welk probleem het Archieven Portaal Europa een oplossing is, maar het is in ieder geval niet een probleem van bijvoorbeeld het BHIC. Verreweg de meeste van onze klanten zijn alleen geïnteresseerd in hun eigen dorp, stad of hooguit regio. De provincie is groot genoeg, over de grenzen heen is het al snel niet meer interessant.

Voor een kleinere groep onderzoekers is een landelijke portal wel erg fijn. Ik begreep dat Berendse ook fervent voorstander is van zo'n algehele archievenzoekmachine, dus als hij er snel voor zorgt dat de spulletjes van het Nationaal Archief ook in Archieven.nl komen te zitten, dan hebben we die wens meteen grotendeels afgekaart. Check!

Voor het overige zie ik vooral veel subsidiegeld verdwijnen naar al die andere portals. Zonde, vooral als ze vervolgens worden stilgelegd.

Eenheidsworst
Er is trouwens nog een andere, veel belangrijkere reden waarom ik sterk voorstander ben van allerlei lokale en regionale portals en websites: die kunnen stukken beter en sneller inspelen op thema's die in de regio belangrijk of actueel zijn. Bovendien zal iedere website weer anders zijn, omdat er andere mensen achterzitten met andere ideeën. Links en rechts mag je dus hopen dat er op allerlei verschillende manieren geïnnoveerd wordt, dat we slimme bouwsels van elkaar kunnen afkijken en dat we elkaar tot grote hoogten weten te stuwen, zonder een eenheidsworst te draaien.

Maar goed, laat duidelijk zijn dat ik desondanks een groot voorstander ben van het zo breed mogelijk wegzetten van je data. Graag dus de situatie dat de database van het BHIC, waarschijnlijk via Archieven.nl, eenvoudig kan worden doorzocht door al die grote portaljongens en andere partijen. Als het ons maar weinig moeite kost, want afgezet tegen alle andere projecten lijkt de meerwaarde voor onze klanten me relatief gering. Of onderzoek op Europees niveau moet in Brabant ineens booming worden.

Of zie ik dit verkeerd en hebben jullie een andere mening?

Thuis in Brabant

Voor vandaag was ik op de koffie gevraagd door Cris Kremers, coördinator en redacteur van ThuisInBrabant.nl, onze Brabantse erfgoedportal. Het BHIC participeert onder andere in de portal door het beschikbaarstellen van zijn fotodatabase. En Thuis in Brabant is tot nu toe ook de enige partner voor specifiek lokale content binnen Europeana - vandaag dus geleerd dat materiaal van het BHIC ook via Europeana te vinden is.

Cris behoorde tot de eerste lichting studenten aan de Reinwardt Academie die als onderdeel van de minor Archieven en e-Cultuur een presentatie van Luud en mijzelf voor de kiezen kreeg - toch ook alweer drie jaar geleden - dus het was sowieso leuk om eens bij te praten.

Voorbeeld
Thuis in Brabant zie ik stelselmatig aangehaald worden als goed voorbeeld van een provinciale collectieportal, maar WatWasWaar kom ik ook altijd tegen als goed voorbeeld van een website waarin verschillende instellingen samenwerken, terwijl natuurlijk iedereen weet dat in ieder geval die laatste een butt-site is. Sommige websites hebben nu eenmaal een betere pr dan gebruikersinterface. Ook Thuis in Brabant heeft bij mij nooit potten kunnen breken, vooral niet omdat de verzameling collecties een ratjetoe aan resultaten geeft. De laatste tijd was ik de site dan ook uit het oog verloren.

Hoog tijd dus om er weer eens doorheen te klikken: compleet nieuw is de Geschiedenis van Brabant, die in ongeveer 900 korte verhaaltjes met plaatjes een chronologisch-thematisch overzicht geeft van, jawel, de geschiedenis van Brabant.

Meer publiek
Cris wil de website verbeteren, misschien zelfs wel een nieuwe laten bouwen, en meer ruimte geven aan actieve gebruikers van de site. Wij hebben vandaag vooral gekeken naar hoe het publieksbereik van de huidige portal kan worden verhoogd, door puur datgene uit te buiten waar Thuis in Brabant uniek in is: het online zetten van de Brabantse geschiedenis en het eenvoudig doorzoekbaar maken van een veelvoud aan verschillende collecties.

Die geschiedenisverhaaltjes (interessant voor het klikkende, lezende en kijkende, grote en brede publiek) kan bijvoorbeeld heel goed op een tijdlijn worden geplaatst - de meeste van de huidige thema's bestrijken eigenlijk al een bepaald tijdvak - en de verhalen zelf kun je perfect illustreren door gebruik te maken van de collecties die je ontsluit, bijvoorbeeld door items te embedden in de tekst. Eventueel kunnen deelnemende instellingen aanvullende tekstjes aanleveren. Die twee werelden van geschiedenis en collecties zijn nu nog vrijwel volledig van elkaar gescheiden en dat is jammer. Het geschiedenisverhaal laat zich inderdaad lezen als een verhaal en de collecties gaan verscholen achter een zoekmachine.

Samenwerking
Dit zoekonderdeel van de portal kan plaats en datering gebruiken om zoekresultaten te laten verfijnen. De plaats om aan te sluiten bij het gegeven dat mensen vooral belangstelling hebben voor lokale geschiedenis, de datering om zoekresultaten ook te koppelen aan de tijdlijn. Nieuwe verhaaltjes, bijvoorbeeld rond bijzondere objecten in de collectie, kunnen als blog worden gepubliceerd. Eventueel kunnen ook externe blogs via de portal worden getoond, zoals Brabant Bekijken van het BHIC. De Brabantse Biografieën zouden gekoppeld moeten worden aan het nationale Biografisch Portaal, een site waarvan ik het nieuws nauwelijks volg, zolang ze geen rss voor hun blog aanbieden - lekker onhandig.

Al met al genoeg kansen dus voor Thuis in Brabant, zonder dat Cris al te veel zelf nieuwe content hoeft te leveren. Da's allereerst niet de prioriteit van een portal, lijkt me, maar bovendien heeft die insteek ook een praktische reden: Cris is alleen en daarom is dit alles een hele klus. Samenwerking ligt dan ook voor de hand, bijvoorbeeld met de lieden van de Film- en Fotobank Noord-Brabant (al te doorzoeken via Thuis in Brabant) en de Buurtbank Brabant (wie kent hem niet?)

Buurtbank Brabant
Die buurtbank is een leuke website waarop je video's kunt bekijken waarin mensen iets vertellen over vroeger, zoals over een bepaald stuk gereedschap of een bepaald beroep of zo. Meestal zijn museale objecten het vertrekpunt voor zo'n verhaal. Op dit moment doen nog nauwelijks musea mee, maar dat komt vooral doordat de fysieke buurtbank - de interviewmachine, zeg maar - ongelofelijk groot en log is. Inmiddels is er een mobiele variant in de maak die door een organisatie of vijftien is afgenomen. Daaronder ook het THUISpunt Veghel waarmee het BHIC dan weer nauwe banden onderhoudt.

Het is een mooie site, maar omdat ie helemaal in Flash gemaakt lijkt te zijn kun je er nauwelijks fatsoenlijk naar (deep)linken. Bovendien, wie kent hem? Dat soort filmpjes kunnen natuurlijk veel beter (ook) via Thuis in Brabant te bekijken zijn. Het zijn nota bene allebei projecten van Erfgoed Brabant en hoeveel provinciale erfgoedportals kun je verdragen hè?

Nou goed
Een goed gesprek en we houden contact. Maar wat zou jouw eerste verbeterpunt zijn voor Thuis in Brabant? En wat is volgens jou de meest navolgenswaardige provinciale erfgoedportal?