Verandering van spijs

Een enkele blogpost in drie maanden tijd, slechts een handjevol tweets en ook nauwelijks andere online aanwezigheid. Je zou gaan denken dat ik er genoeg van heb of dat anders mijn internetverbinding er grandioos uit heeft gelegen. Maar niets van dit alles. Een tussentijdse update dus maar.

Gelauwerd en gepresenteerd
Dat laatste blogbericht betrof mijn keuze om me na zeven jaar ook weer eens op andere dingen dan Archief 2.0 te richten. Daar is al genoeg over gezegd, tijdens de KVAN-dagen in juni heeft het me zelfs de heuse Hendrik van Wijnpenning opgeleverd. Ik glunder er nog steeds van na. Ondertussen staat de praktische overname van Archief 2.0 door de KVAN op stapel.

In tegenstelling tot voorgaande edities was ik ditmaal trouwens alleen op de tweede dag van ons jaarlijkse archiefcongres aanwezig en dan nog vooral omdat ik samen met een collega uit het Eindhovense een sessie leidde rond archiefwebsites. Naar aanleiding daarvan zal als concreet resultaat binnenkort in breder verband nog een brainstorm worden georganiseerd rond websites en digitale dienstverlening. Heb ik zin in.

Wat congressen betreft was ik al in mei op pad en wel richting de historische stad Konstanz in Duitsland. Daar was ik gevraagd te spreken voor de vele Duitse (en wat Zwitserse) collega's die op de Südwestdeutscher Archivtag afkwamen. Mijn verhaal ging over het daadwerkelijk leren kennen van je digitale klanten en welke mogelijkheden dit biedt tot effectieve samenwerking met hen. Erg goed ontvangen en iedere keer ook weer bijzonder om voor een Duits archiefpubliek te mogen praten.

Samen met Wilma heb ik er meteen een paar dagen Konstanz aan vastgeplakt. Die stad is werkelijk de moeite van een weekendje weg waard. Een mooi behouden middeleeuws stadscentrum, enkele leuke musea (vooral het Rosgartenmuseum is een echte aanrader), lekker wandelen door de haven en langs de Bodensee, natuurlijk goed eten en in ons geval ook prachtig weer.

Vernieuwen en verhuizen
De meeste tijd is de afgelopen tijd echter gaan zitten in de nu bijna afgeronde verkoop van de woning van Wilma in Haarlem, de voorbereidingen voor de verkoop van mijn (ons) appartement in Den Bosch en de koop van onze nog te bouwen woning in Vught. Overigens op dezelfde afstand van het Bossche stadscentrum als we nu wonen. Veel papierwerk en daarnaast plattegronden en keukens kijken en zo, je weet wel. Erg spannend, omdat het voor ons ook de volgende grote stap samen betekent. We zijn er bepaald vol van!

Op het BHIC stonden de laatste maanden voor mij met name in het teken van het opstarten van nieuwe projecten en natuurlijk onze nieuwe website. De lancering van die laatste verliep soepel, de reacties van gebruikers zijn positief. Niet alleen vanwege de site zelf - die er beslist wezen mag - maar ook door de geleidelijke manier waarop we de website hebben geïntroduceerd en erover hebben gecommuniceerd. En natuurlijk vooral omdat we iedereen daarbij hebben betrokken. Misschien een eigen blogpost waard?

Buiten mijn werk op het BHIC ben ik sinds een paar maanden ook vrijwilliger geworden bij Museum Slager in Den Bosch. Dit is een klein maar fijn kunstmuseum rond acht schilders uit drie generaties van de Bossche familie Slager. Klein, dus volop mogelijkheden voor eigen initiatief en meedenken. Ik werd vooral geprikkeld door de oproep voor rondleiders, maar wil me daarnaast ook nuttig maken op het gebied van online zichtbaarheid, presentatie/communicatie en sociale media. Zo schreef ik al over het museum en de schilders in Wikipedia en onderhoud ik voorlopig de pagina op Facebook.

Mij persoonlijk biedt dit nieuwe vrijwilligerswerk de kans om het museumbedrijf wat beter te leren kennen en erfgoedervaring op te doen buiten het archiefwezen, die me in het dagelijkse werk wellicht ook weer van pas komt. Hoe dan ook verrijkt het je palet aan kennis, inzicht en ervaringen weer. Tot nu toe vind ik het leuk om me voor het museum in te zetten en tegelijkertijd meer over de kunstwerken, de kunstenaars en de geschiedenis en cultuur van mijn stad te ontdekken. Ik zou zeggen, kom eens langs en laat je rondleiden en verrassen!

Tot slot
Kortom, bepaald geen saai kwartaal dus, genoeg te doen en veel nieuwe inspiratie opgedaan. Op dit moment is trouwens de vakantie net begonnen en dat is ook wel weer lekker.

Chris

Foto: Chris... Be different! Een (persoonlijke?) oproep op een etalageruit in Konstanz.

DigiGIDS: Archiveren voor kleine jongens #kvan12

Organisaties klein of groot, ze vormen allemaal archief. Het Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel werkt veel samen met kleine (vrijwilligers)organisaties en acquireert ook veel van hun archieven. Dat laatste wordt echter steeds lastiger, want steeds meer van dat archief is alleen digitaal beschikbaar. Op weg naar digitale duurzaamheid voor miniorganisaties dus! Maar goed digitaal archiefbeheer eisen van die organisaties, dat kan natuurlijk niet...

Overtuigen
Vandaar dat het AMVB door voorlichting probeert om kleine organisaties ervan te overtuigen dat goed digitaal archiefbeheer voordelig voor hen zal zijn. De argumenten daarvoor leken mij persoonlijk niet direct superovertuigend, maar hoe dan ook was dit idee de basis voor het ontwikkelen van de DigiGIDS, die door Stephanie Aertsen tijdens de KVAN-dagen werd toegelicht (slides).

Door een enquête onder kleine organisaties in Brussel kwam naar voren met welke problemen zij kampen. Ze werken vaak op basis van tijdelijke subsidies, en het personeel heeft te weinig kennis, middelen, tijd en motivatie voor digitaal archiefbeheer. Verhaal is bekend: bij dit soort clubs heeft archiveren -analoog of digitaal- nou eenmaal geen prioriteit. De digitale informatie staat verspreid over meerdere, persoonlijke computers, er is geen centraal beheer en het personeelsverloop is groot. Het AMVB voegt nog enkele eigen bevindingen (of slechts veronderstellingen?) toe: men is zich niet bewust van de risico's bij slecht digitaal archiefbeheer, backups worden niet gemaakt en e-mails bewaren gebeurt niet.

Kookboek
Vandaar de DigiGIDS: eenvoudig, praktisch, realistisch, goedkoop, kwalitatief en speels. De opbouw van de gids is afgekeken van de Library of Congress -beter goed gejat dan slecht bedacht- volgens het kookboekprincipe. Allemaal aparte hoofdstukjes met dezelfde structuur en informatie dus: hoeveel tijd kost iets, wat heb je nodig, wat kost het? Enzovoort. Er is een versie voor het werk en, als afgeleide daarvan, voor thuis (waarvan online al informatie te vinden is).

Over de kwaliteit van de gids kan ik niet echt oordelen, want daarvoor heb ik hem onvoldoende bekeken. De schrijfstijl vind ik prettig en de cartoons maken de gids toegankelijk. Bij een hoofdstuk als over het bewaren van websites, blogs en sociale media heb ik wel wat vraagtekens bij de 'richtlijnen', maar ach.

Vorming
Tot zover een leuk initiatief dat vooral gebaseerd lijkt op het betere vertaalwerk. Bemoedigend is het dat de (deels) online versie niet de enige actie van het AMVB is, want ze gaan met de gids ook de hort op. Zo zijn er workshops georganiseerd en sluiten ze aan bij heemkundige activiteiten. Maar het blijkt enorm lastig voor ze om hun doelgroep ook daadwerkelijk te bereiken. Eigenlijk bereiken ze die zelfs helemaal níet, want de clubs díe ze bereiken, zíjn zich al bewust van het belang van digitaal archiefbeheer (maar kunnen daaromtrent hoe dan ook best tips gebruiken hoor).

In Brussel hebben ze in ieder geval geleerd dat er een behoefte is aan informatie en praktische handreikingen over dit onderwerp, maar die moeten dan wel gratis zijn. Persoonlijk contact is belangrijk, net als een ruime communicatie en vooral het stap voor stap en niet alles tegelijkertijd willen bereiken. Het is immers al mooi als iemand bestanden een keer anders noemt dan "doc1" en "doc2" en zo nu en dan een backup draait...

Kortom
Vooralsnog lijkt het project dus niet echt succesvol te zijn, maar toch heeft het AMVB via de DigiGIDS goed gewerkt aan haar naamsbekendheid onder kleine organisaties. En zijn er bovendien afspraken over acquisities gemaakt.

Verder heeft ieder project wat ertoe bijdraagt dat (digitaal) archiveren onder gewone mensen wordt gestimuleerd, mijn sympathie.

Aanbevolen leesvoer
- Selectie voor gewone mensen
- Christian en het grote e-Depot

Lezen of gelezen worden op afstand #kvan12

Tijdens de KVAN-dagen werd de tweede keynote lezing verzorgd door prof. mr. dr. Mireille Hildebrandt (slides). En dat ze drie afkortingen voor haar naam heeft staan, heb ik geweten: een stevig academisch betoog dat uiteindelijk leidde tot aanbevelingen voor regelgeving rond datamining en profilering.

Opvallend vond Hildebrandt allereerst de overeenkomst in etymologie van de woorden 'archief' (beginnen, regeren, bevelen) en 'cybernetica' (sturen, leiden, besturen). Cybernetica is de leer van het sturen op afstand door middel van technologie en feedback. Schurkt aan tegen kunstmatige intelligentie.

Buiten de orde
Hildebrandt vervolgde door te stellen dat informatie niet vrij, maar geordend wil zijn. Dit in contrast met de huidige tendens dat informatie niet alleen vrij wíl, maar als logisch gevolg daarvan volgens velen ook móet zijn. "Archieven maken de mens", de manier waarop we onze informatie sorteren en opslaan maakt het soort samenleving dat we zijn. Van archief naar zelfpublicatie en reputatiebeheer via sociale media.

Data en de verbanden daartussen vormen informatie en uiteindelijk kennis. Zonder verbanden is er slechts ruis. Uitdaging is volgens Hildebrandt om buiten de sortering om te zoeken naar informatie waarvan je nog niet eens weet dat die in de data zit. Door algoritmen worden nieuwe patronen zichtbaar. De meerwaarde van data zit hem dan in het gebruik daarvan op een onvoorziene manier. In kennis die je er niet in hebt gezocht of gestopt. Van dataverzameling naar informatieverwerking naar kennisproductie. De cloud staat ook gewoon ergens op een server.

Lezen op afstand
Hildebrandt haalt taal- en literatuurwetenschapper Franco Moretti aan, die distant reading (lezen op afstand) als alternatief zet tegenover close reading (het diepgaand analyseren van een selectie van boeken, bijna zin voor zin). Bij lezen op afstand wordt niet een selectie, maar worden álle boeken geanalyseerd, maar niet door mensenogen. Uitspraken als "om literatuur te begrijpen moeten we ophouden boeken te lezen" en "afstand is een voorwaarde voor kennis" karakteriseren die methode.

Romans worden op basis van bijvoorbeeld woordfrequentie of grammatica ingedeeld op genre, aan de hand van de genres van een ingevoerde selectie van boeken. De machine leert vervolgens door, waar de mens stopt met werken. Mooi voorbeeld vond ik de detectie van verborgen aspecten van plots in bijvoorbeeld toneelstukken, door de plots als netwerken te 'lezen'. Personen worden de nodes in het netwerk, hun conversaties worden de relaties. Wat als je een persoon uit het netwerk verwijdert?

Gelezen worden op afstand
In het normale leven hebben we met dergelijke technieken al dagelijks meermaals te maken. Denk aan ons surfgedrag (en gedragsgestuurd adverteren) en zoekmachines (PageRank). Informatie wordt via algoritmen aan elkaar geknoopt tot nieuwe kennis, zoals een profiel waarbij een bepaalde advertentie past. En PageRank werkt als poortwachter tussen ons en de informatie. De poortwachter bepaalt wat wij vinden aan informatie en bovendien in welke volgorde. Algoritmen worden doorslaggevend voor de informatie die wij aangereikt krijgen, de kennis die wij hebben. En die algoritmen zijn niet open en transparant, maar beschermd door patenten.

Mooi voorbeeld van Hildebrandt van de schooljuf die vertelde dat Parijs de hoofdstad was van Frankrijk. Je vertrouwde haar, geloofde haar, nog voordat je ooit in Parijs was geweest of het een Fransman had kunnen vragen. Met die nieuwe technieken wordt die band van vertrouwen minder transparant en zichtbaar.

Waar Stine Jenssen in haar keynote eerder de nadruk had gelegd op de informatie die je zelf achterlaat ("lekt", in haar woorden) legt Hildebrandt die nadruk op de informatie op basis van wat je doet. Datamining en profilering. Nóg minder controle, nóg minder grijpbaar, nóg minder beïnvloedbaar, nóg minder transparant.

Machinaal lezen
Software die de eigen performance verbetert door het eigen programma aan te passen naar aanleiding van feedback. Software die kennis vindt of maakt waarvan je niet eens wist dat je ernaar had kunnen zoeken. Ik moet toch steeds ook aan archieven denken, waarvan het gebruik tegenwoordig door bijvoorbeeld een historicus ook totaal kan verschillen van de bedoeling die een archiefvormer er ooit had ingestopt. Misschien zou die laatste ook wel versteld staan van het huidige gebruik van 'zijn' informatie? Denk aan het Kadaster.

Je wilt dus dat die machines, die systemen zo onvoorspelbaar mogelijk worden. Des te groter is immers de kans dat ze bijvoorbeeld met oplossingen voor problemen komen die je zelf nooit had kunnen verzinnen.

Gebruik
Volgens Hildebrandt wordt deze techniek helaas vaak verkeerd begrepen of gebruikt. Terroristische aanslagen voorspellen (hypotheses testen) kan bijvoorbeeld niet via lezen op afstand, simpelweg omdat er te weinig data is om daar statistisch iets mee te kunnen aanvangen.

Voor het genereren van hypotheses is de techniek daarentegen erg bruikbaar. Iemand die in een bepaald postcodegebied woont, een bepaalde belastingaanslag krijgt en een bepaalde kleurvoorkeur heeft, is mogelijk geneigd tot een bepaald soort gedrag. Door lezen op afstand worden combinaties gemaakt en verbanden gelegd die een mens nooit zou verzinnen. Maar (lerende) software wel.

Spannend voorbeeld vond ik cognitieve surveillance. Bijvoorbeeld uitzoeken wat voor soort geluid in een straatbeeld correleert met geweld.

Bescherming
Het uiteindelijk mogelijk kunnen voorkomen van geweld is mooi, maar hoe zit het met profilering en de bescherming van jouw persoonsgegevens? Er is een conceptverordening gegevensbescherming voor de EU verschenen en daar staan wel goede bepalingen in. Zo beschermt de verordening je tegen maatregelen die louter op grond van geautomatiseerde gegevensbewerking zijn gebaseerd. Denk aan profilering. Ook zou je geïnformeerd moeten worden over de verwerking van je gegevens en mogelijke gevolgen daarvan. Alleen hoe hier in de praktijk handjes en voetjes aan te geven, dat weet niemand nog...

Hildebrandt zelf haalt er nog wel Sculley en Pasanek bij en doet enkele aanbevelingen (transparantie in publieke context, peer review methode datamining enzovoort), maar áls we het dan al weten, en áls we dan al die aanbevelingen al opvolgen, dan zijn we misschien al wel te laat.

Kortom
Hoe dan ook, een ingewikkelde doch interessante keynote, over een onderwerp waar ik wel iets van af wil weten, maar ook weer niet te veel.

Aanbevolen leesvoer
- Het waren twee fantastische dagen!
- De ezels van Sittard (of hoe archivarissen rebels kunnen zijn)

De ezels van Sittard (of hoe archivarissen rebels kunnen zijn) #kvan12

Tijdens iedere editie van de KVAN-dagen ontdek je wel een parel. En afgelopen keer was dat 't AEZEL projek waarover Peer Boselie (Euregionaal Historisch Centrum Sittard-Geleen) enthousiast en met humor vertelde.

Het project gaat uit van de premissie dat mensen met name twee zaken interessant vinden als het om geschiedenis gaat: hun familie en hun huis, wijk, dorp, stad... In het Aezelprojek gaat het dan ook concreet om een koppeling van bewonings- en bewonersgeschiedenis. Een huis is immers maar een lege huls zonder de verhalen van de bewoners, en het woord bewoner gaat uit van een huis als context.
Bron: programmaboekje KVAN-dagen

Vrijwilligers namen het initiatief, het archief is gaan omarmen, faciliteren en uitbreiden, en musea en bibliotheken werken ermee samen. Met behulp van simpele ("maar correcte") formats worden historische gegevens, foto's, films, geluiden en museale objecten in een grote database gezet, die maandelijks verder gevuld raakt met tienduizenden extra feiten en koppelingen daartussen.

Bastion
Basis is een gescande en gevectoriseerde kadastrale kaart, die gelegd is over Google Maps. Klikken op percelen geeft informatie over het perceel en de eigenaren, klikken op namen geeft stamboominformatie, klikken daarop geeft geboorteaktes, maar ook foto's en wat al niet meer.

Het belang van het project is al meermaals aangetoond, bijvoorbeeld op momenten dat geadviseerd kon worden om op bepaalde punten juist wel of niet door de gemeente te laten graven in de grond. Maar denk ook aan het koppelen van andere omgevingsinformatie aan de kaart, of het belang voor de BAG. Het visueel maken van alle gekoppelde gegevens op een kaart geeft ook weer nieuwe historische inzichten. Zo werden in Sittard de contouren van een nooit aangelegd bastion duidelijk, of kon de ouderdom van een straatweg worden vastgesteld.

Stapje verder: andere vrijwilligers zijn begonnen met het driedimensionaliseren van alle platte informatie: in AutoCAD en tegenwoordig in SketchUp (dat blijkbaar inmiddels door Google is verkocht) wordt gebouw voor gebouw heel Sittard in 3D nagebouwd. Prachtig! Zie vooral de slides van Peer voor plaatjes.

Rebels
Helaas is al dit moois nog niet online te bewonderen. Niet alleen omdat het geld er nog niet voor is, maar vooral omdat de organisatie alle gebruikersinteractie nog niet aan zou kunnen. Voor de nabije toekomst wordt bekeken of Erfgoed op de Kaart een (betaalbare) oplossing kan bieden. Dat betaalbare zit hem dan vooral in de vele 'lagen' waaruit het project in Sittard (en steeds meer omliggende dorpen en steden) bestaat: zo wil Peer binnenkort een 'armoedelaag' beginnen.

Een heerlijk project! Kleine organisatie, beperkte middelen, pragmatische aanpak. Subsidieverzoeken werden herhaaldelijk afgewezen (misschien maar goed ook!) wat leidde tot een eigenwijze, eigen start. Door gebruik te maken van open source software en zo'n 60 vrijwilligers die willen ontwikkelen en vullen, blijven de kosten laag. Veel met weinig. Gewoon doen, daarna bedenken.

Een project als dit doet de rebel in iedere archivaris ontwaken...

Aanbevolen leesvoer
- Het waren twee fantastische dagen!
- Driedimensionaal Dom

Het waren twee fantastische dagen! #kvan12

De schouwburg in het pittoreske Middelburg was de plek waar zo'n 330 archivarissen uit heel Nederland (en een aantal uit Vlaanderen) afgelopen twee dagen elkaar onderhielden rond het thema "open", met of zonder uitroepteken. In zijn openingswoord trapte KVAN-voorzitter Fred van Kan opvallend stellig af, over het online en gratis aanbieden van bronnen, en opvallend kritisch, over de fusie tussen Nationaal Archief en KB.

De eerste keynote werd verzorgd door Stine Jensen. Zij filosofeerde over onze drang naar openheid en tegelijkertijd de drang naar geslotenheid, hoe onze toenemende roep om privacy te rijmen valt met ons exhibitionistische gedrag op sociale media zoals Facebook. Een mooi verhaal over een boeiende paradox, later een aparte blogpost waard.

Openingstijden
Voordat we aan de lunch konden, stond het openingstijdendebat op het menu (waarin ik zelf ook een rol mocht vervullen). Helaas kwam dat debat nooit echt uit de verf vond ik -van anderen kreeg ik daarentegen enthousiaste reacties- en bleef de discussie wat vlak. Misschien omdat het archivarissenpubliek de zorgen van onderzoeker Ton Kappelhof niet echt deelde, wat direct de angel uit het debat haalde?

Oplossingen werden al snel gevonden in het samenvoegen van studiezalen, beter samenwerken met onderzoeksinstellingen, maatwerk door bezoek op afspraak of het tijdelijk uitlenen van archief aan collega-instellingen met ruimere openingstijden. Bovendien is digitale dienstverlening méér dan scans online gooien, en is dienstverlening op locatie méér dan op gezette tijden een deur openzetten.

Natuurlijk werden ook wel een aantal (soms verwachte) punten gemaakt: het democratische recht op informatie mag niet aangetast worden, kosteloze raadpleging van archieven moet mogelijk blijven. Grootste strijdpunt zou misschien het al dan niet laten betalen voor online (of zelfs fysieke) dienstverlening zijn geworden, maar voordat die discussie echt op stoom kwam, was de tijd helaas weer voorbij.

Voorlopig is mijn conclusie dat zich -ondanks beperking van openingstijden hier en daar- in de praktijk nog geen noemenswaardige problemen hebben voorgedaan. We zitten in een overgangsfase en het zoeken is nog en blijft voorlopig naar een juiste balans tussen beide manieren van dienstverlening.

Mentors en mentees
De SNAAI had een voorstel uitgewerkt rond het mentorprogramma waarover eerder op Archief 2.0 de meningen voorzichtig waren gepeild. Ervaren archivarissen (mentoren) begeleiden in een serie (persoonlijke) gesprekken beginnende, kennis behoevende collega's (mentees, niet per se jongeren of studenten) met vakspecifieke uitdagingen. SNAAI ontvangt aanmeldingen van zowel mentoren als mentees en maakt matches.

Jammer was dat het idee, dat eigenlijk iedereen op bepaalde momenten in zijn of haar loopbaan wel een keer een mentor kan gebruiken (bijvoorbeeld na het wisselen van werk) niet echt opgepikt werd door de aanwezigen. De discussie leek toch vooral over oudere collega's te gaan, die 'netwerkloze' jongeren mee op sleeptouw zouden kunnen nemen. Aan die insteek ben ik zelf overigens ook 'schuldig'.

Aan het huidige aantal aanmeldingen (veel mentoren, één mentee) moet niet te veel belang worden gehecht. En over de vraag of mentees per se lid van de KVAN zouden moeten zijn, zullen we het voorlopig ook niet eens worden. Belangrijkste aanbeveling voor de initiatiefnemers was wel de unaniem gedeelde overtuiging dat het opbouwen van een netwerk een veel prominenter doel mag worden binnen het programma.

En dat ook hier geldt: goed idee, gewoon beginnen, gaandeweg bijstellen en vooral goed blijven communiceren.

Theater en Zuidland
Beide vorige sessies werden voorafgegaan door enig goedbedoeld theater waarin de lancering van Ons DNA werd gepromoot. Daarover zal ik niks anders zeggen dan dat ik het gaaf vind dat voor de kaart gebruik wordt gemaakt van gegevens in de ArchiefWiki.

Gelukkig bleef mijn eigen sessie over de vraag hoe je niet alleen je archieven, maar ook je archivarissen online krijgt van dergelijke onderbrekingen verschoond; ons DNA werd namelijk tegelijkertijd gelanceerd. Mijn verhaal kon ik goed kwijt, er kwam veel en goede input vanuit het publiek en veel aanwezigen verlieten na afloop geïnspireerd de zaal, vertelden ze me.

Het viel me op dat het aantal "ja maar" opmerkingen in de loop der jaren nog nauwelijks is afgenomen. Er blijft missiewerk te verrichten! En dat terwijl ik aanvankelijk dacht, dat dit verhaal na al die jaren toch wel aan kracht zou hebben ingeboet...

De tweede dag
Die begon met het SNAAI-ontbijt, waar helaas weinig SNAAI'ers bij aanwezig waren. En dat terwijl dit toch een uitgelezen kans was om een tafeltje te delen met enkele hot shots uit de archiefsector, waaronder maarliefst onze algemene rijksarchivaris! Misschien toch een aanwijzing dat de netwerkbehoefte onder potentiële mentees kleiner is dan wij denken?

Over de interessante keynote door Mireille Hildebrandt, over lezen en gelezen worden op afstand, ga ik later (proberen te) bloggen, en dat geldt beslist voor de sessies over de Brusselse DigiGIDS en het Sittardse AEZEL projek, beide ontzettend leuke, sympathieke en inspirerende initiatieven.

Met een praatje door Leo Hollestelle (Zeeuws Archief) en Jorien Waanders (De Ree) over Grenzeloze Zeeuwen werd het inhoudelijk programma afgesloten. Een degelijke personenzoekmachine Zeeuwen Gezocht (tegelijkertijd zoeken in genealogische bronnen, andere archieven en fotocollecties) waarbij de inzet daaromheen van Blogger en Twitter tot aanbeveling dient. En die vlieger gaat zéker op voor de ontwikkeling richting open (meta)data, ondanks wat achtergebleven twijfels bij de Zeeuwen en Groningers; er kan binnenkort 'geoogst' worden, zo hoorden wij. Klasse!

Tot slot
Moe en voldaan trokken wij huiswaarts.

Enkele kritiekpuntjes: de locatie (schouwburg) was sfeerloos en verstoken van goed internet via wifi (lang leve 3G en zo). Verschillende ruimten boden een erg slecht zicht op het presentatiescherm en het werd er soms wel erg warm. Bij het diner, als laatste, na de eerste dag (in de weliswaar schitterende kloostergangen van de Middelburgse abdij) was nauwelijks rekening gehouden met vegetarische gasten.

Buiten die kritiekpuntjes: het waren twee fantastische dagen! Gezellig, leerzaam en inspirerend. Complimenten voor de organisatie, dank aan de sponsors en natuurlijk petje af voor alle sprekers. En ook een bedankje aan alle deelnemers, want beide dagen stonden bol van de interactie, wéér meer dan tijdens voorgaande edities van de KVAN-dagen. Tot volgend jaar!

De komende week zal ik proberen dagelijks te bloggen over een van de sessies die ik heb gevolgd.

Update 14 juni 2012
Op de website Historici.nl is een verslag van het openingstijdendebat verschenen, vanuit de beleving van Ton Kappelhof. Vooral de tweede alinea is sprekend: de fysieke studiezaal is de "echte" studiezaal, en de twee daarna genoemde toekomstscenario's focussen wel erg eenzijdig op het hoe dan ook sluiten daarvan. Míjn mogelijkheid: een zéér groot deel van de archieven zal worden gedigitaliseerd en er zal daarnaast altijd een mogelijkheid tot raadpleging op locatie blijven (al dan niet tijdens 'vaste' openingstijden).

Aanbevolen leesvoer
- Verslagen KVAN-dagen 2011
- De vraag is alleen: wanneer?

Op weg naar het Zuidland: over de vraag hoe je niet alleen je archieven, maar ook je archivarissen online krijgt #kvan12

Op dit moment over precies een week, op maandag 11 juni om 15.00 uur, moet je zorgen dat je in zaal 2 van de Middelburgse schouwburg een plaatsje hebt weten te bemachtigen, want dan start een sessie over archivarissen op digitaal avontuur. Met de nadruk op de mens achter de archivaris, want in al onze digitale innovatiedrang vergeten we vaak dat de basis van succes ligt in onze eigen bovenkamer.

Liever nog dan fancy websites, kekke apps en hippe chatboxen, heb ik collega's die deze instrumenten op de juiste manier kunnen bespelen. Die er niet alleen op mijn dirigeren een riedeltje muziek uit kunnen halen, maar die voortdurend meedenken over de juiste toon, over de volgende noot en de perfecte samenklank. En die uiteindelijk zelf meeschrijven aan de muziek, die zelfs improviseren tot nieuwe, verrassende composities. Daar is de juiste houding voor nodig, en een dirigent die ze de ruimte geeft.

Tijdens deze sessie zal ik bij wijze van aftrap vertellen over mijn aanpak op het BHIC. Daarna is het vooral de bedoeling dat we onderling ervaringen uitwisselen, dat we elkaar inspireren en samen leren.

Uit het programmaboekje van de KVAN-dagen 2012:

Archivarissen bouwen in rap tempo digitale studiezalen met toegangen in databases, archieven in scans en hulpmiddelen in pdf’s. Maar de meeste van die studiezalen missen nog één belangrijk elementje: onszelf. Digitale archivarissen!

"Hoe krijg ik mijn collega’s online?" is een vraag die vaak wordt gesteld. Op iedere archiefdienst werken wel pioniers (toch?) die uit zichzelf de digitale snelweg bestormen. Maar hoe krijg je alle andere archivarissen mee op avontuur? Hoe bereik je dat medewerkers uit eigen geloof en enthousiasme de wondere wegen van digitale dienstverlening gaan verkennen, nieuwe plannen ontwikkelen en zelfstandig prille experimenten aangaan? Hoe bereid je ze voor op wat ze tijdens hun ontdekkingstocht tegenkomen? En hoe krijg en houd je mensen gemotiveerd en initiatiefrijk? Op het BHIC is de kern van het antwoord op deze vragen: een open houding.

Afgelopen vijf jaar is veel ervaring opgedaan met digitaal dienstverlenen: forums, sociale media, chat, webcare, user generated content en wat al niet meer... Maar de basis is steeds gelijk: open staan voor het onbekende. Archivarissen spelenderwijs op ontdekkingsreis!

Archieven open! Studiezaal dicht?
De liefhebbers van een goed debat over de balans tussen traditionele en digitale dienstverlening kunnen diezelfde dag vanaf 11.45 uur al terecht in zaal 4. Samen met Ton Kappelhof zal ik daar, onder leiding van Sander van Bladel, een korte inleiding verzorgen, waarna het woord vooral aan het publiek is.

Aanbevolen leesvoer
- De Digitale Archivaris: Succesvol inzetten van sociale media: 3 tips
- Going Digital: A Guide To Get Your Staff Online

Foto: via Omroep Zeeland

Twoppy: een app voor je congres

Schreef ik vorige maand nog over een mogelijke conference app voor de KVAN-dagen in 2012, vandaag attendeerde Rob ons via een tweet op Twoppy. Informatie over het programma, de sprekers, de locatie en nog wat zaken, het kan er allemaal in en in beginsel nog gratis ook. Bovendien toegankelijk op allerlei soorten smartphones. Handig!

Een app voor de KVAN-dagen? #kvan12

Tijdens de afgelopen KVAN-dagen waren wij al blij met een heuse Twitter wall, maar in Amerika pakken ze dat anders aan: ze hebben een conference app!

In het filmpje zie je een beetje hoe het werkt, maar je kunt hem ook zelf uitproberen (werkt ook in je browser). Het volledige programma, altijd actueel, je eigen schema samenstellen, een koppeling met de sociale media en zo meer. Handig! En het scheelt verouderd papier. Iets voor #kvan12 dus?

Doe mee met de Lego Battle!! #kvan10

Tijdens de KVAN-dagen zelf was er helaas geen ruimte meer in het programma om een heuse 'Lego Battle' in te plannen, maar online is er natuurlijk nog ruimte zat!

Als je beide dagen bent geweest, dan heb je in totaal vijf zakjes gekregen met Lego-bouwstenen ("KVAN-fundamentjes") en tenslotte ook een boekje met bouwinstructies.

Leg het boekje aan de kant en wees eens creatief! :-)

Het thema is: veranderen (of welk ander thema je dan ook maar toepasselijk acht voor #kvan10)

Bouw een eigen bouwsel rond het thema, maak een foto en upload je foto naar Archief 2.0. Je hoeft niet alle steentjes te gebruiken, het mag echter wel.

Winnaar van de battle? Wij allemaal! De prijs is een leuk uurtje creatief zijn met Lego en de inzet je eigen fantasie. Succes!!

Alle foto's zien? Kijk hier

Update!!!
De organisatie van de KVAN-dagen heeft een ware hoofdprijs ter beschikking gesteld: een pakketje Rolduc Abdij Bier! :-)

De jury wordt gevormd door May Scheepers en Petra Links. Je kunt ze digitaal lief aankijken, maar dat zal geen invloed hebben op de uitslag.

Dus kom op: bouw er wat moois van!

Nog een update!!!
Er is inmiddels een deadline, vastgesteld door de jury: 22 juni

Fundamenteel veranderen in twee dagen #kvan10

Afgelopen maandag en dinsdag 14 en 15 juni vonden de jaarlijkse KVAN-dagen plaats, dit keer in het Limburgse Rolduc, waar we in alle rust konden mijmeren over veranderingen in ons vakgebied en vooral in onszelf. Twee mooie dagen, niet alleen vanwege het schitterende weer en het goede resultaat van het Nederlands voetbalelftal, maar ook door de vele interessante lezingen, presentaties, discussies en gesprekken.

Voor het eerst werd er ook druk getweet door archivarissen en zodoende waren de beide dagen ook voor niet-deelnemers enigszins te volgen. Na de eerste dag hield ik dat tweeten zelf overigens weer voor gezien, omdat ik net iets te vaak onbewust via Duitse netwerken online bleek.

Archief en geheugen
Voorafgaande het officiële programma hield onze Archief 2.0-community een heuse pre-conference, maar daarover later veel meer op Archief 2.0 zelf. Douwe Draaisma trapte vervolgens af met de eerste keynote. Hij ging in op de relatie tussen archieven en herinneringen aan de hand van de Hongaarse romanschrijver Péter EsterHázy. Die werd een paar jaar geleden namelijk enorm geconfronteerd met zijn eigen geheugen toen hij dossiers uit het archief van de geheime dienst in Boedapest in kon zien.

Draaisma merkte op dat de mens de vaardigheid om actief te vergeten ontbeert. Soms is dat onhandig. Verder vindt hij de voortdurende vergelijking van archief met geheugen ongelukkig. Daarvoor zijn er te veel directe verschillen. Wel bieden persoonlijke herinneringen soms onmisbare achtergrondinformatie (context?) bij archieven. Soms heb je dus herinneringen nodig om archieven te begrijpen, soms veranderen je herinneringen ook de betekenis van archieven.

Intrigerend verhaal, dat verder lezen daarover zeker rechtvaardigt.

Hierna volgden enkele parallelsessies, waaronder ook de eerste van drie onder de vlag van Archief 2.0. Een handvol Zeeuwen (Hanneke, Lineke en Poulus) vertelde tijdens die sessie over wat de cursus 23 Archiefdingen had gedaan met hun organisatie en met henzelf. Belangrijkste conclusie was dat de cursus de investering (van vooral tijd) meer dan waard is. En die conclusie kan ik natuurlijk alleen maar onderschrijven en benadrukken.

Portal overkill
Tijdens de tweede sessie waarbij ik aanwezig was liet Annemieke van Bockxmeer van het NIOD een kloek aantal websites de revue passeren. Schitterende initiatieven als Beeldbank WO2, Wegwijzer Archieven WO2, Onderzoeksgids Oorlogsgetroffenen WO2, Oorlog in Blik (nog in aanbouw) en nog enkele andere sites waarvan de slides ontbraken en/of me de namen even zijn ontglipt. Ondanks uitleg over waarom er steeds een nieuwe website gebouwd moest worden - had te maken met verschillende subsidiewegen waarbij desondanks voortschrijdend inzicht niet meer tot gewijzigd voortschrijden kon leiden - kwam vanuit de zaal terecht de vraag of we niet een soort digitale overkill aan het realiseren zijn.

De enig overgebleven vraag is eigenlijk: wanneer wordt er een portal voor al deze portals gebouwd? Annemieke stelde: "Onderzoekers worden vanuit het materiaal bediend en niet vanuit de plaats waar het wordt bewaard" en verwees daarmee naar de huidige situatie, waarin materiaal over één onderwerp verspreid kan zijn opgeslagen over verschillende fysieke archiefinstellingen en locaties. Maar eigenlijk hebben we digitaal nu gewoon hetzelfde probleem gecreëerd, alleen niet met gebouwen, maar met websites. Aan de ene kant doen we alle mogelijke moeite om zoekfuncties te realiseren waarmee we klanten in één keer door alles laten zoeken, terwijl we aan de andere kant net zo vrolijk de ene nieuwe portal of database na de andere lanceren. Dweilen met de kraan open dus.

Ook sterkte deze presentatie me in het idee dat er iets mis is met de manier waarop wij projecten (laten) subsidiëren. Het lijkt wel alsof je geen subsidie krijgt als er niet een nieuwe portal met eigen huisstijl, dito logo enzovoort aan vastzit. Vaak is dat trouwens op zich al fout, om iets als project te beginnen, want voor je het weet houdt met de subisie ook het project ineens op. Een onderwerp dat ook tijdens de tweede dag aan bod kwam, toen Sigfried Janzing en Frans Hoving een discussie leidden (die eigenlijk over iets anders zou gaan, dacht ik).

Kleuren
De tweede dag begon met een humorvol en herkenbaar verhaal van Léon de Caluwé over mensen, planeten, kleuren en veranderen. Zorg er vooral voor dat je je bewust bent van je eigen planetaire afkomst en de specifieke karaktertrekken die daarbij horen. En zorg er vervolgens voor dat je voor specifieke taken een beroep doet op specifieke planeetbewoners. Je kleur maakt nogal een verschil, zeker in de onderlinge communicatie.

Verder ontging het me een beetje, maar de rest van de dag kwam iedereen steeds weer op de kleuren van zichzelf en van anderen terug, dus daarmee lijkt me deze tweede keynote prima geslaagd.

Niks gaat vanzelf
Samen met Astrid de Beer (over Geboren in 1809) en Wouter Damen (over Mapit1418) orgeniseerde ik - volgens anderen trouwens behoorlijk rood - een sessie over gebruikersparticipatie, interactie, het kietelen van klanten en zo meer. Beschikbaarstellen van een hippe website is niet genoeg om gebruikers in beweging te krijgen. Je zult aan communitymanagement moeten doen. Hard en doordacht werken zal vervolgens worden beloond, zoals de resultaten van de drie besproken projecten duidelijk lieten zien.

In een van de laatste parallelsessies sloot Ingmar Koch af met zijn verwarringsessie over Archiveren 2.0. Hetzelfde verhaal hield hij al eens eerder, maar ondertussen had hij zijn voorbeelden nog wat extra aangescherpt. Ingmar stelde slechts de vragen en zaaide verwarring, antwoorden had hij niet. En de zaal ook niet, alhoewel enkelen daar in het begin nog goede hoop op hadden. Helaas, er is iets fundamenteels veranderd. We moeten niet meer denken in A4'tjes - het document is (bijna) dood - en hoe het dan verder moet, da's nog even lastig. Maar volgens Ingmar is het grootste risico in ieder geval alvast om over die vraag níet na te denken. Ophouden met te denken dat we het antwoord al weten dus, want we weten de juiste vragen nog niet eens...

Ingmars presentatie staat nergens, maar alle bouwstenen daarvoor zijn op deze plek in slides verzameld.

Tot slot iets tussendoor
Tussen al het sessiegeweld door werd nog de F.J. Duparcprijs uitgereikt aan Julia Romijn-Wixley en Aron de Vries voor hun scriptie Eigentijdse Toegankelijkheid. Rekening houden met competenties van archiefgebruikers, werd het tiende jaarboek van de SAP gepresenteerd - waarin onder meer een fikse bijdrage van een Archief 2.0-auteurscollectief - en tot slot werd tijdens een donkergeel moment een papieren (!) document ondertekend dat het startschot vormde voor Gemeenschappelijke e-Depot voorzieningen en services. "Wat heeft dat allemaal wel niet gekost en had dat niet al veel eerder gekund?" Maar uiteindelijk is het desondanks goed dat er veel geel volk bij betrokken is, want het benodigde geld moet - zo begreep ik later - allemaal nog bij elkaar gelobbyd worden. Evenwel goed voor het archiefwezen dat deze stap is gezet.

En goed voor datzelfde archiefwezen dat deze KVAN-dagen zijn geweest. Het waren twee bijzondere dagen. Excuses aan iedereen die ik graag nog had gesproken, maar waar het niet meer van kwam - ik ga dat gemis aan contact online goedmaken - en grote complimenten aan de organisatie van deze beide dagen. Niks meer aan veranderen! ;-)

Nu eerst maar eens aan de slag met de uitgedeelde fundamentjes van Lego. Daar zullen we eens iets creatiefs mee gaan doen!

Plaatje