Digitaal archief Bergen op Zoom achter betaalmuur

Het hing al een aantal jaren in de lucht, maar vanaf vandaag verdwijnen veel gegevens en scans van het Markiezenhof, het regionaal archief in Bergen op Zoom, voorlopig achter een betaalmuur. Op de website lezen we:

De structurele kosten voor onderhoud en opslag van het digitale materiaal vormen een belasting op onze begroting. Om onze digitale dienstverlening nu en in de toekomst op peil te houden vragen wij een gebruikersvergoeding voor het inzien van het gedigitaliseerd archief- en beeldmateriaal en voor de detailgegevens van de indices op onze archiefbronnen.

Cost
Het lijkt dus een beetje op het verdienmodel van WieWasWie (dat overigens nog steeds niet is ingegaan) namelijk dat het model niet alleen de scans betreft, maar ook de indexen. In het geval van Bergen op Zoom de detailgegevens bij zoekresultaten. In de praktijk komt het er dus op neer, dat je zónder abonnement genoeg zult kunnen vinden, om te beoordelen of je mét een abonnement genoeg zult kunnen zoeken.

De muur is opgebouwd uit drie (jaar)abonnementen, die oplopen van brons (9,95 euro voor 100 credits) via zilver (24,95 euro voor 750 credits) naar goud (39,95 euro voor 2.500 credits). Met een abonnement kun je vervolgens een jaar lang naar hartelust in de gegevens zoeken. En bovendien kun je met de credits scans bekijken; over specifiek downloaden zie ik niets vermeld. Voor de meeste archiefdocumenten (zoals genealogische akten) worden 3 credits gerekend (waarmee je dan, als ik het goed begrijp, wel door hele registers kunt bladeren), voor charters 4 credits en voor beeldmateriaal (foto en film) 5 credits.

Daarvoor kun je dan wel flink zoeken, want wat digitalisering betreft loopt Bergen op Zoom landelijk aardig mee voorop. Ze hebben al een slordige 12% van hun totale collectie gedigitaliseerd, vermelden ze op hun site.

Baet
Wat levert dat nou op? Hoeveel mensen zullen er een abonnement nemen? Welke vorm? En hoe vaak zullen ze credits bijkopen? Daar ben ik benieuwd naar. Volgens een bericht in BN DeStem trekt de website van het Markiezenhof jaarlijks 57.000 unieke bezoekers. Is dat het 'bruto' aantal uit de statistieken? Of een 'netto' aantal waar al een realistische correctie op is losgelaten? Is dat het aantal voor het hele Markiezenhof, inclusief museum? Of alleen voor het archief? Op basis van dit kale getal kan ik er dus weinig van zeggen.

Het Markiezenhof is natuurlijk geen WieWasWie, maar voor wie echt wat onderzoek te doen heeft in Bergen op Zoom is een tientje voor een jaar lang uitgebreid kunnen zoeken in hun database geen geld. Het aantal credits loopt tussen het bronzen en gouden abonnement ook erg snel op en voor drie tientjes extra kun je je dan ook al behoorlijk uitleven tussen de scans (de kosten voor het deel van de scans dat het BHIC betaald aanbiedt liggen bijvoorbeeld beduidend hoger!). Bovendien heb je dan ook toegang tot bronnen die nergens anders online staan, zoals de charters en archieven van notarissen en weeskamers. Als je echter genoegen kunt of wilt nemen met de primaire genealogische bronnen, dan heb je al snel voldoende aan de indexen van het BHIC en/of de scans van FamilySearch via GenVer.

Uit
De abonnementsvorm betwijfel ik dan ook niet zozeer, als wel de hoeveelheid mensen die dusdanig veel op afstand onderzoek wil doen in de archieven van Bergen op Zoom, Steenbergen en Woensdrecht, dat het abonnementenbestand enig volume zal krijgen. Maar misschien zit het geheim in het beeldmateriaal.

Daarnaast ben ik erg benieuwd wat de collega's ervan gaan merken, online en offline. Eerder begreep ik al eens, dat de verdere digitale dienstverlening (denk aan het beantwoorden van vragen per e-mail) eveneens beperkt zal worden. Het Markiezenhof gaat online dienstverlening dan in zekere zin terugschroeven tot het puur aanbieden van de archiefbronnen, verdere dienstverlening blijft hoofdzakelijk beperkt tot de studiezaal. Dat lijkt me een gemiste kans in deze tijd, maar ik houd een slag om de arm, omdat ik niet precies weet wat er al dan niet mogelijk gaat zijn of worden.

Kortom
Volgens mij krijgen zowel de onderzoekers als de archiefmedewerkers er meer last van dan baat bij. Misschien geldt daarom ook in Bergen op Zoom, dat het principe van betalen belangrijker is dan de opbrengst ervan. Of het gebaar aan bestuur en politiek...

Aan de andere kant: iedere akte die met behulp van de webwinkelwinst gescand en online gehouden kan worden, is er weer eentje in ieders voordeel. Het is een spannend experiment en wie weet blijkt het een succes. De zet is wat dat betreft vanaf vandaag aan de (betalende) klanten.

Gerelateerd leesvoer
- Het Markiezenhof op Historypin... en allerlei nieuwe handigheidjes
- WieWasWie gaat er betalen voor luxe?

WieWasWie gaat er betalen voor luxe?

Sinds de laatste keer dat ik over WieWasWie schreef zijn we ruim een jaar verder en is er veel gebeurd. Er is getest, geklaagd en verbeterd, er is overgenomen, actiegevoerd en uitgesteld. En dat is nog maar het begin. Maar dit is geen nieuwsblog, dus schrijf ik daar niet voortdurend over.

Het is natuurlijk nog steeds beschamend dat de oorspronkelijke projectgroep samen met de archiefdiensten er organisatorisch, financieel en communicatief zo'n enorme puinhoop van had gemaakt. En dat na al het geld wat er inmiddels in is gestoken, na al het overleg wat er inmiddels over is gevoerd, na alle programmeeruren die er inmiddels aan zijn besteed en de promotie die er inmiddels voor is geweest, de bèta site van WieWasWie nog steeds geen onverdeeld succes is. Verre van dat zelfs.

Het archiefwezen zou zichzelf hoe dan ook een grote dienst bewijzen als een aantal mensen eens gedegen zou onderzoeken en achterhalen waarom dit soort grote projecten in archievenland vaak uitdraait op een fiasco. Het gaat immers om publiek geld, en bovendien zouden we van onze fouten kunnen leren.

Vooruit dan maar
Blijven terugkijken heeft echter geen zin.

In de huidige patstelling worden archiefdiensten, als je alle reacties mag geloven, steeds meer gezien als geldverslindende papierpakhuizen die stevig op hun bronnen zitten en liefst digitaal alle brave, belasting betalende stamboomonderzoekers een financiële poot uitdraaien. En roepen genealogen steeds vaker het beeld over zichzelf af van verwende, verongelijkte kleine kinderen, die het liefst voortdurend gratis snoepjes in hun handjes gedrukt krijgen door archiefdiensten, welke laatste hun bestaansrecht immers vooral zouden ontlenen aan de genealogische hobby.

Beide beelden zijn niet waar (!!) en bovendien schadelijk voor de relatie tussen archieven en onderzoekers. Zowel archiefdiensten als genealogen zijn voor en van elkaar te belangrijk en afhankelijk om op deze voet door te gaan.

We moeten dus vooruit! In de tussentijd heeft het CBG het beheer van WieWasWie op zich genomen en wordt er hard gewerkt aan het verbeteren van de site, want:

Het CBG ziet het belang van zo´n platform voor de genealoog: een plek waar hij historische persoonsinformatie van zoveel mogelijk instellingen bij elkaar vindt, waar mogelijk met een koppeling naar de bijbehorende afbeeldingen binnen WieWasWie, of die hem de weg wijst naar meer informatie en afbeeldingen op de site van de deelnemende instellingen.

Dat kost geen pepernoten of kerstkransjes, dus iemand moet dat gewoon in keiharde euro's betalen. Het CBG en alle deelnemende instellingen kunnen en/of willen echter niet voor de volledige exploitatie van WieWasWie opdraaien. Logisch gevolg is dat de gebruikers moeten bijlappen. Zoveel was al bekend.

Anders bedacht
Nieuw is vooral wat er al dan niet in het abonnement zit. In eerste instantie kocht je met je abonnement namelijk vooral mogelijkheden om stambomen te bouwen en scans te downloaden. Maar ja, online stambomen bouwen kan al op legio plekken en scans downloaden kan veelal niet, omdat lang niet alle instellingen scans hebben of leveren. Erg aantrekkelijk zouden die abonnementen dus niet zijn geweest.

Niet het stambomen bouwen en scans downloaden is dus de kracht van WieWasWie, maar...

De kracht van WieWasWie zal in het bijzonder de grote concentratie van genealogische gegevens zijn. Het CBG voorziet op dit moment dan ook een abonnement dat is gebaseerd op de services die rond het zoeken zijn gegroepeerd.

Het eenvoudig zoeken zal gratis zijn. Het zoekresultaat wijst de weg naar gratis afbeeldingen binnen WieWasWie of naar afbeeldingen op de website van deelnemende instellingen. Sommige archiefinstellingen kiezen er daarbij voor de afbeeldingen op hun eigen website tegen betaling beschikbaar te stellen.

Er komt één betaald abonnement. Daarin zijn onder andere de volgende functionaliteiten ondergebracht: de uitgebreide zoekfuncties, het sorteren en filteren van zoekresultaten en de notificatiemogelijkheden voor favorieten.

De uiteindelijke prijs - alhoewel voor veel mensen iedere prijs voor hun hobby te duur is - van 18,50 euro per jaar is natuurlijk een koopje, als je daar inderdaad een krachtige zoekmachine en veel gegevens voor terugkrijgt; daar wordt aan gewerkt.

Te eenvoudig zoeken
Persoonlijk heb ik nog wel twijfels over de stap naar dat abonnement toe. Er is weliswaar een gratis proefabonnement van twee weken, maar als de eerste kennismaking met WieWasWie niet goed is, dan klikken mensen toch eerder weg dan naar een proefabonnement. Dat geldt volgens mij in het bijzonder voor de nieuwe, beginnende genealoog, of beter gezegd: iedereen die aarzelend geïnteresseerd is geraakt in zijn of haar familiegeschiedenis.

Als de eenvoudige zoekmogelijkheid té eenvoudig is, en de nakomende lijst met zoekresultaten op té weinig manieren kan worden gesorteerd en gefilterd, dan voorzie ik veel dompers en afhakers. En dus weinig abonnementen. Juist niet bij het brede publiek waarop WieWasWie zich (in eerste instantie in ieder geval) wilde richten.

Gewennig
Verder ben ik in het algemeen benieuwd hoe deze nieuwe abonnementsvorm gaat landen in den lande. Het is immers voor velen nog wennen (en ook beslist geen uitgemaakte zaak) dat er voor online dienstverlening van archieven betaald zou moeten worden, en vaak al moet worden. Maar voor zover we er al aan gewend zijn, zijn we vooral gewend aan gratis zoeken en vervolgens betalen voor scans.

Daar komt nu een soort van plotseling een ander model bij - wat op zich alweer voor extra verschillen en onduidelijkheden gaat zorgen tussen archiefwebsites! - namelijk betalen voor zoekfunctionaliteit. Vanuit het Brabantse weet ik concreet dat minstens één archiefdienst eveneens vergevorderde ideeën heeft om met een soortgelijk 'verdienmodel' te gaan werken. Het zal dus geen unieke verschijning blijven.

Van anders wat
Voor wie WieWasWie hoe dan ook niet ziet zitten, blijven er voldoende alternatieven bestaan om (al dan niet gratis) te zoeken en te downloaden: je kunt zelfstandig websites van afzonderlijke instellingen of particuliere initiatieven afgaan en je kunt zelfs nog studiezalen bezoeken. Maar wil je in combinatie daarmee het gemak van een landelijke database met uitgebreide zoekmogelijkheden, dan koop je voor 18,50 euro bij WieWasWie toch heel wat luxe.

Veel zal afhangen van het komende jaar. Een aantal functionaliteiten zal echt verbeterd moeten worden. En verder is het vooral zaak te zorgen voor veel extra (liefst unieke) content van (ook nieuwe) deelnemende instellingen.

Kortom
Het wordt een spannende tijd. Voorlopig komen mijn voorspellingen uit: er is sinds de lancering van de bèta site al een tijd lang enorm veel gezeik rond WieWasWie. Maar ik geloof er nog steeds in dat WieWasWie een succes kan worden: een landelijke zoekmachine voor genealogische data, daarvoor is het waard te werken! En te betalen. Maar we moeten daarvoor allereerst sámen vooruitkijken. En ook niet het kind met het badwater weggooien.

Of WieWasWie dus ook een succes gáát worden, daar durf ik geen gooi meer naar te doen... Ik hoop van wel.

Gerelateerd leesvoer
- Speciaal voor u gepresenteerd: een mislukking
- De ogen uit onze kop
- WieWasWie: WatWordtHet?
- Het magere vertrouwen van WieWasWie

Foto: Flickr/kafka4prez

Het magere vertrouwen van WieWasWie

Bron: CC by Wisconsin Historical Images, gevonden via WieWasWie

In het Nederlandse archiefveld is de laatste jaren veel te doen over het beschikbaarstellen van scans van originele (vooral genealogische) bronnen. Gratis of betaald? Dat is de vraag. Voor- en tegenargumenten zijn voornamelijk van principiële aard. Ik herhaal ze hier niet, deze blogpost gaat er niet over.

Met de aanstaande geboorte van WieWasWie (uitleg site), de opvolger van Genlias, een website waarmee door genealogische bronnen (burgerlijke stand en zo) van talloze Nederlandse archieven kan worden gezocht, is de discussie weer in alle hevigheid opgelaaid. Ook onder de grootste gebruikersgroep van al die websites: de genealogen.

Concurrentie
Struikelblok vormde ineens de Amerikaanse website FamilySearch (van de Mormonen) waar eveneens scans van Nederlandse aktes worden getoond, gratis en voor niks. De kwaliteit is wat middelmatig, maar goed, ze zijn gescand op basis van microfilms van enkele decennia oud en gebruikers zijn er blij mee. Nadeel is verder dat het slechts om scans gaat - er is (nog) geen doorzoekbare database aan gekoppeld met namen, data, plaatsen enzovoort, dus je moet zelf bladeren naar het juiste plaatje.

Maar toen kwam Genver! Een website opgezet door vrijwilligers die plaats na plaats links begonnen uitpluizen en leggen naar de series scans op FamilySearch. Nog lang geen doorzoekbare index dus, maar het scheelt al aanzienlijk in tijd. Een prachtige service voor en door onderzoekers. Mijn eigen Brabant is goed vertegenwoordigd en al laat ook het BHIC betalen voor het downloaden van scans van haar website, ik laat het niet na om zo nu en dan Genver te promoten. Prachtinitiatief!

Maar dit alles zou natuurlijk het business model van WieWasWie onderuit halen. Het bouwen van die website kost immers een grote pot geld en dat geld moet worden terugverdiend. En dan is het vervelend als in de kraam naast je zo ongeveer dezelfde koopwaar om niet wordt weggegeven.

Daarom moet er wat gebeuren.

Geruchten
Het liefst had men waarschijnlijk gezien dat FamilySearch de scans offline haalde of alleen voor leden beschikbaarstelde - ik hoorde eens het gerucht dat er zelfs al een juridische dreigbrief was verzonden richting Amerika. Maar of dat allemaal zomaar kan, dat weet ik niet. Ik ben namelijk een jurist van het niveau Jantje Flut en heb bovendien maar beperkt zicht op de hele zaak, haar geschiedenis, relevante documenten enzovoort.

WieWasWie heeft recentelijk wel een rechtenonderzoek het licht doen zien en daarover werd op internet het volgende gezegd:

Over het databankenrecht wordt gezegd dat het moeilijk te handhaven zal zijn, omdat de stichting STAP [de bouwer van WieWasWie, die werkt in opdracht van Nederlandse archiefinstellingen - CvdV] niet als oorspronkelijke producent aangemerkt kan worden, en de databank m.b.v. subsidies (...) bijeen is gebracht. Het enige wat ze kunnen doen is een voorbehoud maken dat dit recht van toepassing is, en hopen dat een rechter hen gelijk geeft bij vermeend inbreuk. (...) In dit stuk maak ik niet op dat de stichting STAP enig recht heeft om van FamilySearch te eisen dat de BS akten van Nederland offline gehaald dienen te worden. Dat kan ook niet o.b.v. een wet uit 1996, terwijl de toestemming voor filming en de filming van de akten zelf al in de jaren '60 plaatsvond.
Deze rechtenstudie geeft mij sterk de indruk dat de stichting STAP eigenlijk weinig grond heeft om een project als WieWasWie op te zetten zoals zij dat nu doen, en daarom maar zoveel mogelijk onderbouwing probeert te verzamelen. STAP is zelf opdrachtgever van het rapport, dus "wij van WC-eend" is van toepassing. (bron: bericht Frank Steggink d.d. 4 juli 2011)

Tussen alle geruchten die de ronde doen lijkt de uitleg die Genver al op 4 juni in een open brief aan haar gebruikers gaf het meest aannemelijk:

Er is blijkbaar een gerede kans, dat dit najaar [elders wordt specifiek september genoemd, zijnde het lanceermoment van WieWasWie - CvdV], voor wat betreft de Nederlandse akten, FamilySearch "op zwart" zal gaan. Vergelijkbaar met de Belgische situatie; dus alleen nog raadpleegbaar door en voor geregistreerde leden van LDS. (...) Deze voor de huidige gebruikers onprettige situatie kan enkele jaren gaan duren en zal pas eindigen als wiewaswie uit haar kosten is gekomen.

FamilySearch zou de 'Nederlandse' scans dus achter een betaalpoortje gaan zetten en dat zou de toegang via Genver direct waardeloos maken. Lid worden van WieWasWie dus, of lid worden van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen. Betalen of betalen, kiezen of kiezen.

Want als je het niet kunt afdwingen, dan kun je natuurlijk ook gewoon een slimme deal sluiten. Op internet was twee dagen eerder al te lezen:

Ik sprak vandaag een vertegenwoordiger voor de BeneLux van FamilySearch (LDS = Mormomen) en hij bevestigde mij dat diverse Nederlandse archieven bezwaar hadden aangetekend tegen het gratis ter beschikking stellen van scans van de originele Burgelijke Stand akten. Hij vertelde dat er op aangestuurd wordt van een uitruil tussen de images (in bezit van LDS) en de index data (in bezit van de Nederlandse archieven c.q. Digitale Stamboom, Genlias en andere databases). Daarbij zou een moratorium gevoegd waarbinnen de LDS de gegevens alleen aan haar leden ter beschikking zou mogen stellen (zoals nu ook het geval is in België). Zodra de Nederlandse archieven uit de kosten zouden zijn van het WieWasWie project, zou de LDS ook weer vrijheid van handelen krijgen. (bron: bericht Michaël Boers d.d. 2 juni 2011)

Hoe het afloopt? We zullen het wel merken. WieWasWie is er in ieder geval ongelofelijk stil van, totdat alles in kannen en kruiken zal zijn. In de tussentijd weet eigenlijk niemand precies wat er straks gaat gebeuren.

Vertrouwen
Hoe dan ook, ik denk bij dit alles drie dingen: 1) wat ongelofelijk zonde van zo'n mooi initiatief, waar vrijwilligers keihard aan hebben gewerkt en waar gebruikers zo ontzettend blij mee zijn, 2) je verliest hoe dan ook, want deze ontwikkelingen zijn niet tegen te houden. Ik begreep dat anderen al bezig waren met het op grote schaal downloaden van scans...

...maar het belangrijkste is wel 3) als je wilt slagen in je business, doe dat dan door excellente producten en diensten te leveren waar klanten met liefde en plezier voor willen betalen. Als je om te slagen eerst andere diensten ook kapot denkt te moeten maken, heb je blijkbaar een mager vertrouwen in je eigen aanbod. En da's een veel groter probleem dan concurrentie van websites met middelmatige scans en een gebrekkige toegang.

Rebels
Tot slot, waar sta ik zelf in deze? Welnu, als medewerker van het BHIC zal ik natuurlijk met verve het beleid van onze archieforganisatie blijven uitdragen en uitvoeren. Maar de rebel in mij hoopt tegelijkertijd dat de jongens en meisjes van Genver ook ná september nog volop kunnen samenwerken aan hun nobele streven om genealogische bronnen nóg toegankelijker te maken dan ze nu al zijn. En laat de aanbieders van betaalde content dan maar bewijzen dat ze hun doelstellingen kunnen realiseren niet door de concurrentie de wind uit de zeilen te nemen, maar door het leveren van een goed product en een dito dienst.

Wil je de discussie en geruchten onder genealogen blijven volgen, dan kan ik de groep soc.genealogy.benelux aanbevelen. Maar er wordt op meer plekken getypt, zoals hier op het Stamboom Forum en hier op het Stamboomvragenforum. Wil je de feiten blijven volgen, dan ben je toch vooral aangewezen op het weblog van WieWasWie zelf (alhoewel daar bovenaan een vacature voor een Communicatiemanager prijkt). Nou goed, je kunt niet álles bijhouden.

(Zojuist trouwens nog een Amerikaans echtpaar geholpen met FamilySearch en Genver - kunnen ze de rest van hun vakantie in Nederland besteden aan fietsen in plaats van studiezalen bezoeken. Waarvan akte.)

Crowdsourcing en versnippering in stamboomland

Gisterenavond laat viel m'n oog nog op een tweet van Bob Coret, waarin hij verwees naar samen vertalen, een crowdsourcing-experiment om Genealogie Online naar andere talen te laten vertalen door haar gebruikers. In dit filmpje zie je hoe dat in z'n werk gaat.

Genealogie Online is een site waar genealogen hun stamboomgegevens gratis kunnen uploaden en delen met andere gebruikers. Al meer dan 3.000 onderzoekers deden dat en inmiddels gaat de site richting informatie over 10.000.000 personen. De mogelijkheden van Genealogie Online zijn indrukwekkend.

Betaald snipperen
Bob werkt dus rustig verder aan zijn stamboomimperium, waar eenieder zich vrij bij mag aansluiten. Zijn er dan geen kapers op de kust? De opvolger van Genlias wil ook gaan werken met user generated content en met het uploaden van stambomen, en ook het CBG heeft inmiddels eigen plannen ontwikkeld. Maar daar gaan allemaal nog wel wat maanden overheen...

Die beide laatste initiatieven zijn natuurlijk zwaar gesubsidieerd, terwijl Bob alles op eigen houtje en kosteloos doet. Bijkomende grap is natuurlijk dat er achter die gesubsidieerde projecten daarom ook een verdienmodel, of nee, een buisness model moet zitten. Dingen die elders gratis kunnen, moeten hier dus dubbel geld gaan kosten? Ik snap het allemaal wel, maar ik begrijp het vaak ook zelf niet meer.

En dan daarbij laten we met een beetje mazzel de hele zaak dus weer keurig versnipperen om achteraf te klagen over diezelfde versnippering en het gebrek aan standaarden. Dan vinden we vervolgens collectief dat er één site of portal of schil of wat dan ook moet komen, maar dan wel die van jezelf. En dus gebeurt er niks.

Collectief verzuipen
Geen grond hebben om putten te dempen waar inmiddels al een hele veestapel in is verdronken... Nog niet eens nadenken over grond.

Wat denken jullie? Is er een probleem, waar zit de bron en waarom lossen we het niet op?

Plaatje